Het is tegen de in dit hoofdstuk beschreven achtergrond dat zware milieucriminaliteit plaatsvindt. Het is dus niet zo, wellicht ten overvloede, dat deze condities dwingend naar criminaliteit leiden, maar dat zij de gelegenheid daartoe bieden aan die afvalverwerkers die op illegale wijze en ten koste van het milieu hoge verdiensten willen behalen. In deze jonge economische sector die zo'n sterke groei heeft doorgemaakt, zijn blijkbaar nog geen mechanismen werkzaam die als barrires fungeren om criminaliteit binnen de branche te beperken. Aangezien de overheid juist in deze bedrijfstak een beleid van zelfregulering, privatisering en sturen op afstand heeft toegepast is deze branche bijzonder kwetsbaar voor zware vormen van milieucriminaliteit. In deze afsluitende pagina vatten wij de risico's nog eens samen. De lezer is dan beter in staat het behandelde in de volgende hoofdstuk in de juiste context te plaatsen. Enkele risico's van het optreden van milieucriminaliteit in afvalketen zijn (zie ook CRI, 1992):
1. door een sterk toegenomen produktdiversificatie en complexiteit binnen de afvalketen is de
branche zeer onoverzichtelijk en moeilijk controleerbaar geworden;
2. in de afvalbranche bestaat een sterke tendens tot schaalvergroting en monopolie- en
kartelvorming (machtsconcentratie) waarmee de overheid buiten spel kan worden gezet, de
prijzen kunnen worden opgevoerd en de overheidscontrole op eventuele illegale activiteiten
kan worden verhinderd;
3. het kostenniveau van diverse activiteiten uit de afvalketen zal verder stijgen door het opleggen van aangescherpte milieunormen en kostbare technieken (dure afvalscheiding, stringente emissienormen). Hoe hoger de kosten zullen zijn, des te aantrekkelijker zal illegale stort of verwerking voor afvalverwerkingsbedrijven worden;
4. door een hoge mate van regeldichtheid en complexiteit van de milieuwetgeving bestaan veel mazen in de wet die door malafide bedrijven in hun voordeel kunnen worden uitgebuit. Tevens dragen deze twee factoren bij aan een praktisch onuitvoerbare handhaving van de bedoelde wetgeving;
5. branche-organisaties hebben grote invloed op het milieubeleid van de overheid en op de
vergunningverstrekking aan afvalverwerkers;
6. qua internationale wetgeving, qua handhavingsambitie en qua handhavingscapaciteit
binnen Europa bestaan discrepanties waarvan malafide afvalverwerkers en afvalmakelaars
gebruik kunnen maken ten koste van het milieu;
7. in Nederland bestaat een geringe pakkans en een bescheiden strafmaat;
8. in de (inter)nationale afvalketens bestaan diverse kwetsbare schakels;
9. zeer hoge winstmarges zijn te behalen door illegale verwerking;
10. een groot aantal zelfstandige en onafhankelijk opererende bestuurslagen, ambtenaren en
(opsporings)instanties is bij de afvalverwerking betrokken die binnen de afvalketen vanuit
deelbelangen handelen en tegen elkaar worden uitgespeeld door machtige
branche-organisaties en sturings-NV's;
11. de internationale samenwerking tussen nationale opsporingsinstanties is gering, juist in een
periode dat de controles aan de landsgrenzen zijn afgeschaft en de afvalverwerking meer op
Europese en mondiale schaal plaatsvindt;
13. in veel segmenten van het milieu is de overheid in een soort wurggreeppositie terecht gekomen waardoor zij als het ware wordt gedwongen te kiezen voor pragmatische oplossingen zoals het gedogen van situaties die uit milieuhyginisch perspectief onaanvaardbaar zijn (zie hierover later meer) Noot .
14. als laatste genoemd maar zeker niet in de laatste plaats, is het grootste risico voor zware milieucriminaliteit gelegen in het gegeven dat het onopgemerkt kan blijven voor opsporingsinstanties omdat illegale activiteiten worden gemengd met of zich afspelen onder de dekmantel van legale activiteiten. Ook zijn de gevolgen voor het milieu en voor de volksgezondheid pas op lange termijn zichtbaar.