4.5. Recapitulatie

Nadere bestudering van de dadergroepen die op fraudegebied actief zijn, heeft uitgewezen dat fraudeurs een bont gezelschap vormen: aan de ene kant van het spectrum vinden we afgegleden white collar criminals en aan de andere zijde opgeklommen blue collar criminals. De groep fraudeurs bestaat voor het merendeel uit autochtone Nederlandse mannen, behorend tot de na-oorlogse generatie.

Meer dan drie kwart van de hoofdverdachten blijkt al eerder met justitie in aanraking te zijn geweest; van deze groep beschikt ruim een derde over 5 of meer justitile antecedenten. Deze notoire recidivisten hebben zich vooral toegelegd op vermogens- en fraudedelicten. Er is met andere woorden sprake van een niet gering aantal gewoontefraudeurs. Mengvormen van drughandel en georganiseerde fraude komen nauwelijks voor.

Bij fraudevormen waarin sprake is van een symbiose met de wettige omgeving, blijken dadergroepen meer marktgebonden te opereren dan bij parasitaire fraudevormen. Deze bevinding kan niet los worden gezien van de noodzaak om, in geval van penetratie in een legale bedrijfstak, over enige basale kennis te beschikken omtrent de gang van zaken in de desbetreffende branche.

De aard van de samenwerking tussen personen en groepen laat zich het beste omschrijven als netwerkvorming. Er is slechts een gering aantal dadergroepen aangetroffen die doorgaan voor min of meer zelfstandige organisaties. In het merendeel van de gevallen worden op ad hoc basis combines gevormd. Veel van deze samenwerkingsverbanden zijn slechts een kort leven beschoren.

Het gebruik van geweld als machtsmiddel om de naleving van regels af te dwingen of een voorbeeld te stellen is in de fraudewereld tamelijk ongewoon. Geweldsuitingen trekken niet alleen onnodig veel aandacht van de opsporingsinstanties, maar evenzeer van de wettige omgeving. Wel laat de casustiek betrekkelijk veel gevallen van intimidatie en bedreiging zien. Vaak gaat er van de houding en het gedrag van de leidinggevenden al enige dreiging uit. Veel fraudeurs weten zelfverzekerdheid en brutaliteit te paren aan een vlotte presentatie. Met die kwaliteiten pakken zij niet alleen hun slachtoffers, maar vaak ook hun eigen medewerkers in. Positieve sancties zijn zeker zulke belangrijke machtsmiddelen als negatieve sancties: individuele medewerkers streven naar erkenning, status, maar belangrijker nog, naar een ruime beloning op het materile vlak. Loyaliteit moet met andere woorden ook (deels) worden gekocht.

Als gevolg van de netwerkvorming die het merendeel van de fraude-organisaties karakteriseert, hebben de hoofdverdachten van de verschillende dadergroepen uiteraard veel contacten met andere dadergroepen. Deze conclusie heeft niet alleen betrekking op Nederland, maar ook op de ons omringende landen. Ten aanzien van verschillende fraudevormen, zoals BTW-fraude en koppelbazerij, is er zonder meer sprake van grensoverschrijdende netwerken. Er zijn signalen dat criminele groepen uit het voormalige oostblok een dominante positie in de EU trachten in te nemen ten aanzien van de illegale handel in vlees-, zuivel- en landbouwprodukten. Vanuit Zuidoost-Azi zouden onder meer grootschalige textielfraudes en merkvervalsingen worden aangestuurd. Als gevolg van het in dit opzicht te wensen overlatende empirische materiaal is onduidelijk gebleven hoe dergelijke internationale syndicaten eruit zien en opereren. Nader onderzoek zal hierover uitsluitsel moeten bieden. Nu valt echter al te voorspellen dat de toenemende globalisering van het handelsverkeer de nodige impact zal hebben op de aard en omvang van de fraudepatronen en criminele netwerken die in het Europa van de toekomst aan het licht zullen komen.


vorige         volgende         inhoudsopgave en zoeken