Bij het exploreren van het omvangrijke en complexe fraudegebied dient ten behoeve van de overzichtelijkheid enige ordening te worden aangebracht. Anders dan de meeste van de tot dusverre ondernomen pogingen om tot een vorm van categorisering te komen, is in de onderhavige studie niet het accent gelegd op het object of de aard van de fraude - resulterend in de bekende reeks van belasting-, premie-, beleggings-, faillisementsfraude enz., maar is bij de beschrijving van de aangetroffen fraudepatronen gekozen voor een tweedeling die gebaseerd is op de impact die de fraude heeft op de reguliere marktverhoudingen. Een onderscheid is aangebracht tussen fraudes die in hoofdzaak parasitair van aard zijn en fraudes waarin sprake is van een symbiose met de wettige omgeving.
Teneinde bovengenoemd onderscheid te verduidelijken moeten de rol en houding van de wettige marktpartijen ten opzichte van het scala van frauduleuze activiteiten in de beschouwing worden betrokken. Voorop staat dat de reguliere markt doorgaans slachtoffer is van fraude, in de zin dat het marktmechanisme wordt verstoord en daarmee ook de concurrentieverhoudingen; in bepaalde gevallen kan een dergelijke marktverstoring zelfs leiden tot de ondergang van n of meer legale bedrijven. Op het niveau van de lokale, nationale en/of supranationale overheid is veelal sprake van aanzienlijke financile schade in de vorm van ten onrechte uitgekeerde subsidies en/of het derven van inkomsten. Op het niveau van de individuele burger ten slotte kan gewezen worden op de grote en kleine beleggers die als gevolg van een frauduleuze constructie een deel van hun vermogen in rook zien opgaan. Bij de fraudevormen die in dit rapport als parasitair worden aangeduid, overheerst dit element van slachtofferschap. De benadeelde partijen worden leeggezogen door de fraudeurs en hebben geen enkele baat bij de nieuw ontstane marktverhoudingen. Behalve aan de reeds aangehaalde frauduleuze beleggingsconstructies valt daarbij te denken aan BV-fraudes, waarin met achterlating van een groot aantal crediteuren rechtspersonen worden misbruikt en opgeblazen.
In tegenstelling tot de parasitaire fraudevormen zijn in geval van een symbiotische relatie de actoren op de wettige markt niet alleen als slachtoffers van het frauduleuze handelen aan te merken, maar is in meer of mindere mate sprake van een verwijtbare betrokkenheid van (een deel van) de wettige nijverheid bij de misdaadhandel. De betrokkenheid van reguliere marktpartijen kan uiteenlopen van het afnemen van goederen tegen onwaarschijnlijk lage prijzen, het doen van een spontane handreiking aan fraudeurs tot aan het zelf initiren van een zwarte/grijze markt. Van dit brede spectrum van verwevenheid tussen frauduleus en regulier marktgedrag volgt in paragraaf 3.3 een aantal voorbeelden.
Op elke poging tot categorisering valt af te dingen dat de sociale werkelijkheid geweld wordt aangedaan doordat de casustiek ingepast moet worden in een (a priori of a posteriori) ontworpen model. Zo kan ook ten aanzien van de in deze studie gehanteerde tweedeling worden gesteld dat sommige fraudevormen zich moeilijk eenduidig als parasitair dan wel als symbiotisch laten inkaderen. In veel fraudezaken zijn zowel marktpartijen aan te wijzen die slechts nadeel ondervinden van het frauduleuze handelen, als marktdeelnemers die met dezelfde fraudeconstructie meeliften en daarvan profijt trekken.
Dit brengt ons bij de vraag waarom desondanks gekozen is voor de tweedeling parasitair-symbiotisch. Zoals in de komende hoofdstukken uitgebreid uit de doeken zal worden gedaan, heeft genoemde differentiatie betekenis voor de wijze waarop de criminele groepen worden ingericht, de teweeggebrachte schade en, niet in de laatste plaats, de wijze waarop fraudeurs zich trachten te immuniseren ten opzichte van de vijandige buitenwereld. Teneinde het bovengenoemde onderscheid in te kleuren zullen in de onderstaande paragrafen aan de hand van casustiek de activiteiten en modus operandi van de bestudeerde dadergroepen nader tegen het licht gehouden worden. Tevens zal ten aanzien van een aantal fraudevormen de context worden geschetst waartegen het frauduleuze handelen plaatsvindt.