In de wereld van de afvalbranche is een bijzondere plaats ingeruimd voor de afvalmakelaar. Dit is een persoon of een onderneming (in BV-vorm) die bemiddelt tussen de diverse partijen binnen de afvalketen. Wanneer een bedrijf af wil van gevaarlijk afval, dan kan die onderneming een afvalmakelaar inschakelen die er voor zorgt dat een afvaltransportbedrijf dat afval komt ophalen en vervolgens deponeert bij een daartoe gequipeerd verwerkingsbedrijf. De afvalmakelaars weten waar nog verwerkingscapaciteit is, wie ruimte over heeft voor het transport en waar eventueel de verdiensten kunnen liggen. Hij of zij, en doorgaans zijn dat ondernemingen die uit niet meer dan een of twee personen bestaan, heeft veel kennis van de afvalketen en voor deze kennis moeten bemiddelingskosten worden betaald. In veel gevallen kopen makelaars het afval zelf tegen het hoogste ontdoenerstarief en gaan zij op zoek naar een verwerkingplaats met de minste kosten.
Op zich is daarop natuurlijk niets aan te merken en gebruikelijk voor meer branches in het economische leven. Makelaars vervullen een nuttige functie omdat zij aanbod en vraag op elkaar afstemmen en daardoor de afvalmarkt met hun bemiddeling kunnen optimaliseren. Het cruciale punt bij afvalmakelaars is echter dat zij hun bemiddeling het liefst onder strikte geheimhouding (moeten) uitvoeren Noot . Doen zij dat niet dan is hun rol zo uitgespeeld omdat andere afvalverwerkingsbedrijven de route van het afval dan zelf overnemen om daarmee hun eigen kosten te reduceren. Deze geheimhouding maakt hen relatief ongrijpbaar en oncontroleerbaar. Zij kunnen grote illegale afvoerlijnen organiseren van, meestal gevaarlijk, afval en zijn strafrechtelijk vrijwel ongrijpbaar (Van Zeben, 1995). Omdat de ontdoeners vaak al blij zijn van het gevaarlijke afval af te zijn en zich niet meer verantwoordelijk voelen voor wat er met hun afval in werkelijkheid gebeurt, kunnen makelaars relatief ongestoord hun gang gaan. Vaak wordt door hen het afval naar buitenlandse afvalverwerkers gebracht, die meestal de vereiste verwerkingscapaciteit niet hebben of niet in staat zijn een adequate afhandeling te verrichten. Zo was er een strafzaak in 1992 waarbij een afvalmakelaar voor de rechtbank van Den Bosch terecht stond omdat hij illegaal afvalolie, slakken en vliegassen afkomstig uit Nederland en Duitsland had gexporteerd naar Belgi. De ontdoeners van het afval werd voorgespiegeld dat hun afval naar Frankrijk zou worden gebracht om te worden verwerkt in de wegenbouw en de asfalt- en cementindustrie. In werkelijkheid werd het afval door de makelaar illegaal op diverse lokaties in Belgi gestort. Op deze wijze werden grote sommen geld verdiend die via een Engels bedrijf werden doorgesluisd naar een bank in Luxemburg. Makelaars kunnen beschikken over vergunningen op naam waarmee zij ontheffing krijgen bepaalde hoeveelheden afval te storten in plaats van te verbranden. Deze ontheffingen bieden gelegenheid winsten te maken. Zo wil bijvoorbeeld een industrieel bedrijf X een partij afvalstoffen laten afvoeren voor f.300,- per ton. Een afvalmakelaar kan al dan niet via een (onterecht verkregen bijzondere) ontheffing die op zijn naam staat, zorgdragen voor afvoer naar een composteerbedrijf voor de kostprijs van f.150, - per ton. De helft dus. De afvalstoffen worden afgehaald en komen via dat transportbedrijf bij een composteerder. Dit bedrijf mengt de stoffen illegaal wetende dat de vrijgekomen compost niet aan de eisen voldoet. Het bedrijf krijgt daarvoor een onkostenvergoeding en het afval wordt op deze wijze via illegale kanalen als compost afgezet met behulp van en onder regie van de afvalmakelaar. De
ontheffingsvergunningen waarover de makelaar beschikt zijn meestal verkregen door het aanbieden van verkeerde monsters en valse informatie aan de verstrekker van de vergunning. Afvalmakelaars kunnen illegaal blijven opereren omdat de ontdoeners na afgifte niet meer verantwoordelijk zijn - en ook niet meer voelen - voor hun afval. Meestal hebben de makelaars de beschikking over transportfaciliteiten of goede connecties met transportbedrijven, die niet op de hoogte zijn van wat zij vervoeren. Zij opereren juist vaker in internationaal verband omdat daarmee hun verdiensten groter zullen worden en moeilijker zijn te controleren door de verschillende, naast elkaar werkende, nationale opsporingsinstanties.