‘AIVD wist alles, en deed niets’
Heel veel gegevens kunnen worden uitgewisseld indien en voor zover dat van tevoren is afgesproken en controleerbaar is. De vraag om meer bevoegdheden vindt Kohnstamm dan ook onterecht. Het probleem is dat er onvoldoende wordt samengewerkt: “Het mooiste voorbeeld vind ik nog altijd Mohammed B. Direct na de moord op Van Gogh denkt iedereen ‘wat een schande en wat een ellende’. En dan zegt minister Remkes de dinsdag daarop in de Kamer dat de AIVD geen fouten heeft gemaakt, maar dat er meer bevoegdheden nodig zijn. Terwijl langzaam maar zeker vaststaat dat de AIVD alles wist van Mohammed B. Zijn hele hebben en houden. De AIVD hoeft zich het minst van ons aan te trekken, en terecht overigens, mits gecontroleerd. Maar ze wist alles en deed niets. AIVD, politie en OM hadden de moord op Van Gogh kunnen voorkomen. Ze hadden ruim voldoende bevoegdheden om in te grijpen.”
“Kennis is nu eenmaal de grondstof waarop je terroristen kunt pakken, maar dan moet je dus eerst aantonen dat je die kennis niet op een andere wijze had kunnen verzamelen dan met bestaande bevoegdheden. Kennis over Mohammed B. was volledig aanwezig. Sterker nog, voeg ik daar gekscherend en een beetje cynisch aan toe, ook het rapport over de Hofstad- groep was in het bezit van Mohammed B. Maar los daarvan: op basis van de openbare kennis over Mohammed B. kun je nooit volhouden dat er meer bevoegdheden nodig zijn om een moord als die op Van Gogh te kunnen voorkomen.”
Kohnstamm ziet hetzelfde patroon in de VS. “Bijna alles over de daders van 9-11 was bekend, maar die informatie is niet of nauwelijks uitgewisseld tussen de verschillende inlichtingendiensten. Waardoor er nooit een alarmbel is gaan rinkelen.” Gewoon slecht georganiseerd. Niemand heeft belet die gegevens uit te wisselen.
In veel gevallen is het dus een kwestie van organisatie en niet van bevoegdheden. Het is een cultuurprobleem en een organisatorisch probleem, misschien ook een technisch probleem. In het geval van Mohammed B. had men een foute analyse losgelaten op de informatie. “Aanvankelijk zei de minister dat de AIVD meende dat Mohammed B. niet behoorde tot de 150 van de Hofstad-groep, inmiddels zegt Justitie dat hij de leider was”
Kohnstamm concludeert dat het merendeel van de dingen die misgaan, ligt aan de organisatie of cultuur binnen de organisaties. En hij spreekt uit ervaring. Als voorzitter van de Regieraad ICT en Politie heeft hij gemerkt dat informatie-uitwisseling tussen rechercheurs een heikel onderwerp is. “Het zit in de malle hoofden van politiefunctionarissen om informatie vooral niet met elkaar te delen. Ze zeggen dat je heel terughoudend met informatie moet omspringen.” In feite zijn ze gewoon bang dat een ander hun zaak oplost. Een ander punt, weet Kohnstamm uit ervaring, is dat bewindslieden altijd zullen zeggen dat ze het hadden kunnen voorkomen als ze meer hadden geweten en meer hadden gekund.