Identificeren, scannen en profileren
De Nederlandse rechtbanken zijn overbelast en kunnen het werk nauwelijks aan. Binnenkort krijgen ze het echter nog veel drukker. Tenminste wanneer minister Donner zijn zin krijgt, en zijn wetsvoorstel voor een algemene identificatieplicht wordt aangenomen.
Het wetsvoorstel behelst een verplichting voor iedereen vanaf 12 jaar om een geldig identificatiebewijs op zak te hebben.Vanaf dat moment ontstaat er een enorme groep nieuwe criminelen die veroordeeld kunnen worden tot een gevangenisstraf van maximaal twee maanden of een boete van maximaal 2250 euro.
Daar gaan de rechtbanken het nog druk mee krijgen. Mijn buurvrouw van 80 is nogal vergeetachtig en zal wanneer zij even naar de Hema gaat zeker haar paspoort thuis laten liggen. Op dat moment is zij al in overtreding en kan ze bij controle een straf opgelegd krijgen. Ook kinderen op weg naar school zullen strafbaar zijn wanneer zij geen geldig papier bij zich dragen. Waarschijnlijk zijn hun ouders dan verantwoordelijk voor de overtreding die uit de nieuwe wet volgt. Nooit eerder kon je zo terloops de wet overtreden.
Ik sprak onlangs iemand die in Brussel was opgegroeid. Voor haar is het heelnormaal dat iedereen een identiteitskaart bij zich moet dragen, ze ziet daar ook geen bezwaar in. Maar vertelde ze, wanneer ze als kind in Brussel de gendarmerie zag aankomen dan liep ze liever een blokje om: “want er was altijd wat”.
Veel moderne controle maatregelen kunnen ook geautomatiseerd worden uitgevoerd.De Amsterdamse politiecommissaris van Riessen wil nummerborden op de toegangswegen naar Amsterdam gaan scannen. De techniek daarvoor is al eerder op de ringweg van Amsterdam getest en bestaat uit een videocamera en OCR software.
De kentekens kunnen real-time worden opgezocht in registers met bijvoorbeeld gestolen auto’s. Een paar honderd meter verderop kan een patrouille de gesignaleerde auto’s aan de kant zetten. Klinkt mooi. Wie een auto steelt in Amsterdam kan er niet langer de stad mee verlaten.
Maar het plan roept ook veel vragen op. Worden de kentekens van auto’s die niet voorkomen in een register opgeslagen in een logfile? En kunnen allerlei andere overheidsdiensten daar later in grasduinen? Dan gelden dezelfde bezwaren die destijds ook tegen de logfiles van het rekeningrijden golden. Je maakt hiermee een trackingsysteem waarmee van iedereen de bewegingen worden bijgehouden.
U heeft natuurlijk niets te verbergen. Dat dacht een Antilliaanse student bedrijfskunde ook, toen hij met de KLM van Schiphol naar Curacao wilde vliegen. Omdat hij Antilliaan is en weinig geld bij zich had, werd hij aangezien voor een bolletjesslikker. Zijn ticket werd door de KLM ingenomen en het bezoek aan de familie op Curacao ging niet door. Er waren geen concrete aanwijzingen dat hij ‘bolitas’ had ingeslikt.
Hier gaat niet om feiten maar om profiling. In de VS is air travel profiling sinds 11 september een hot issue. De techniek komt er op neer dat de autoriteiten kenmerken van bad guys formuleren. Op basis daarvan worden uit de passagierslijsten van de luchtvaartmaatschappijen personen gehaald die een mogelijk verhoogd risico betekenen voor de veiligheid. Zij worden apart genomen en aan een nader onderzoek onderworpen.
Profiling is een methode om uit de grote stroom van passagiers een kleine groep reizigers te identificeren die nader worden bekeken. Niet alle potentiële terroristen vang je ermee, omdat je misschien een kenmerk vergeten bent (false negatives). Maar je kunt er ook onschuldige reizigers mee lastig vallen omdat ze per ongeluk enkele van de kenmerken hebben die in de computer zijn ingevoerd (false positives).
Waar in de VS profiling een controversieel thema is, gaat men in Nederland met de botte bijl te werk. Hier is profilering niet een methode om sommige reizigers nader te onderzoeken (“u voldoet helaas aan de kenmerken van een bolletjesslikker, volgens onze computer, maar we begrijpen zelf ook wel dat het onlogisch is om coke naar Curacao te brengen. Prettige reis dus.”). Op Schiphol is profilering (of wat daar voor door gaat) blijkbaar een methode om het vrije reizen binnen het Koninkrijk te beperken.
Wie ooit een ‘false positive’ is geweest begrijpt dat het niets uitmaakt of je nu wel of niet iets te verbergen hebt.
Maurice Wessling – 19 december 2002