Na invoering van het wetsvoorstel zal men zich moeten legitimeren tegenover financiele instellingen voor het verrichten van bepaalde transacties. Een identiteitsbewijs is ook nodig bij het aanvragen van een sofinummer, in het openbaar vervoer en bij wedstrijden in het betaald voetbal. Ambtenaren die zijn belast met het toezicht op vreemdelingen kunnen naar een identiteitsbewijs vragen evenals werkgevers bij het in dienst nemen van nieuw personeel en ambtenaren die belast zijn met het opsporen van illegale arbeid. Ten slotte kunnen ook de uitvoeringsorganen van de sociale zekerheidswetten vragen om een identiteitsbewijs. Volgens Hirsch Ballin zal de combinatie van situaties ertoe leiden dat ‘veel mensen de conclusie trekken dat ze altijd hun identiteitsbewijs moeten kunnen tonen’.

De verplichting om zich te legitimeren is nodig ‘voor de versterking van de rechtshandhaving’, aldus Hirsch Ballin. Hij wees er gisteravond op dat het voorstel is gericht op het bestrijden van de criminaliteit, fraude en het illegaal verblijf van vreemdelingen in Nederland. De afgelopen maanden is protest te horen geweest tegen het voornemen van Hirsch Ballin de identificatieplicht in het kader van het toezicht op de vreemdelingenwet uit te breiden, maar volgens de bewindsman zal de vreemdelingenpolitie slechts om de identiteit vragen ‘in situaties waarin het redelijkerwijs nodig is een identiteitskaart te tonen’.

Het gaat hierbij niet om ‘uiterlijke kenmerken’, aldus Hirsch Ballin, maar het hangt af van de situatie of iemand een identiteitsbewijs bij zich moet hebben. ‘Je moet aannemelijk maken dat je vreemdeling bent en je moet ook aannemelijk maken dat je geen vreemdeling bent.’

Ook op de werkplek wordt een identiteitsbewijs verplicht. Dit zal echter niet voor 1994 worden ingevoerd. Reizigers in het openbaar vervoer die geen geldig kaartje hebben en geen identiteitsbewijs dragen, zullen zwaarder worden bestraft. Wie zich niet kan legitimeren is, zo stelt Hirsch Ballin, aan te merken als een anonieme verdachte. Dat wil zeggen dat de politie hem mee kan nemen naar het politiebureau om zijn identiteit te achterhalen. In sommige omstandigheden (wanneer de verdachte dreigt zijn papieren te verdonkeremanen) mag de politie ter plekke overgaan tot fouillering.

Als identiteitsbewijs gelden het paspoort of een identiteitskaart die door het ministerie van binnenlandse zaken wordt ontwikkeld in overleg met de Vereniging van Nederlandse Gemeenten. In situaties waarin de nationaliteit niet van belang is kan ook het rijbewijs dienen als identiteitsbewijs.