NVvR 07/02/2003
De Nederlandse Vereniging voor Rechtspraak (NVvR), de onafhankelijke beroepsvereniging van rechters en officieren van justitie in Nederland, zet in haar advies aan de minister van Justitie vraagtekens bij het wetsvoorstel tot uitbreiding van de identificatieplicht. De NVvR wil zich niet mengen in het politieke debat over het praktisch nut van een algemene identificatieplicht, mede omdat de rechter te zijner tijd wellicht een oordeel moet geven over het resultaat van dat debat. Wel waarschuwt de NVvR voor de gevolgen van een haastige invoering. De voorgenomen wetgeving kan (grond)rechten van burgers aantasten. Ook vreest de NVvR dat kinderen het slachtoffer kunnen worden van criminelen die het op hun legitimatiebewijzen hebben voorzien. De NVvR wil daarom dat er eerst grondig onderzoek wordt gedaan naar de te verwachten effectiviteit van een algemene identificatieplicht en de ervaringen in het buitenland.
Grondrechten
De NVvR is van mening dat de voorgestelde regeling kritisch moet worden bezien in het licht van internationale verdragen en grondrechten. Wanneer burgers gedwongen kunnen worden zich te legitimeren als zij aanwezig zijn bij bepaalde evenementen of op bepaalde plaatsen, kan dit vooruitzicht hen ervan weerhouden gebruik te maken van de vrijheid van vergadering (art. 11 EVRM), de vrijheid van meningsuiting (art. 10 EVRM) of de vrijheid van godsdienstuitoefening (art. 9 EVRM). De inmenging van de overheid is groot indien, bijvoorbeeld, bij de uitgang van een kerk of van een verenigingsgebouw naar een legitimatiebewijs wordt gevraagd. In dit verband wordt wel gesproken van het chilling effect van een identificatieplicht. Ook is een algemene identificatieplicht voor een ieder die zich op de openbare weg bevindt moeilijk verenigbaar met de aan het recht op privacy verbonden vrijheid van beweging (Art. 8 EVRM).
Identificatieplicht en strafbare feiten
Voor zover een algemene identificatieplicht daadwerkelijk bijdraagt aan het voorkómen van, met name, geweldsdelicten door anoniem blijvende personen, kan de bescherming van de (grond)rechten van andere personen hiermee gediend zijn. Het probleem is, dat er maar weinig bekend is over de effectiviteit. Zeker is dat bepaalde vormen van identificatieplicht een bijdrage kunnen leveren in het tegengaan van bijvoorbeeld zwartrijden in de tram of zwart werk. Het is echter de vraag of een algemene identificatieplicht bijdraagt aan het terugdringen van strafbare feiten en zijn doel niet voorbij schiet. De NVvR pleit daarom voor een wetenschappelijk onderzoek en/of vergelijking met ervaringen in het buitenland.
Leeftijdsgrens
De NVvR wijst op de risicos van het nut van een identificatieplicht voor personen van 12 jaar. In de praktijk zal dit grote problemen op gaan leveren. Kinderen van 12 jaar raken een legitimatiebewijs makkelijk kwijt. Ook vreest de NVvR dat de jeugd makkelijk het doelwit kan worden van criminelen die het gemunt hebben op paspoorten. Een intensivering van het toezicht op illegaal verblijf van vreemdelingen maakt het voor criminelen lucratief om legitimatiebewijzen van (minderjarige) personen af te pakken en, na vervalsing, te verhandelen.
Uit het bovenstaande volgt dat een algemene identificatieplicht verstrekkende gevolgen kan hebben. De NVvR wil daarom dat er eerst grondig onderzoek wordt gedaan naar de te verwachten effectiviteit en neveneffecten van een algemene identificatieplicht en de ervaringen in het buitenland. De NVvR adviseert de minister van justitie hiervoor voldoende voorbereidingstijd te nemen.