Trouw 28/09/2001
Het kabinet loopt gelukkig niet zo hard van stapel als minister Van Boxtel (D66), die dinsdag op de Vara-tv zei dat Nederland naar aanleiding van de aanslagen in Amerika een algemene identificatieplicht moet invoeren. De minister bedoelde daarmee dat iedere burger een identiteitsbewijs op zak moet hebben, dat hij moet kunnen tonen als de politie daarom vraagt. Volgens Van Boxtel is het in ‘deze nieuwe tijd’ nodig maatregelen te nemen om ‘onze veiligheid te garanderen’. We moeten dus af, verduidelijkte hij, van de reflexen die voortkomen uit de ervaringen met het persoonsbewijs en de Jodenster in de Tweede Wereldoorlog.
Dat klonk alles bijeen gewichtig en dreigend, maar eigenlijk waren het niet meer dan wat losse flodders. Het is pas zinvol in relatie tot terreuraanslagen over een identificatieplicht te praten, als duidelijk is dat zo’n maatregel effectief zou zijn. Die effectiviteit is niet één, twee, drie duidelijk, ook niet aan minister Korthals van justitie, die er anders dan Van Boxtel over gaat. Deze bewindsman toonde zich een stuk realistischer met zijn opmerking dat doorgewinterde criminelen en terroristen er wel voor zullen zorgen dat ze zich kunnen identificeren, al dan niet vals.
Het is dus nog maar zeer de vraag of zo’n drastische maatregel onze veiligheid vergroot, laat staan garandeert, zoals Van Boxtel suggereerde.
Die twijfel had de minister kunnen ingeven wat terughoudender te zijn tegenover de bezwaren die aan een identificatieplicht kleven, al dan niet ontleend aan ervaringen tijdens de bezettingsjaren. De vrees voor machtsmisbruik, discriminatie op grond van huidskleur of religieuze kenmerken en aantasting van burgerlijke vrijhede,n is reëel. Deze bezwaren bestonden trouwens ook al vóór de oorlog. Het kabinet-De Geer wees in 1940 invoering van een persoonsbewijs af, omdat daarmee elke burger als potentiële crimineel werd beschouwd. Het vond dit in strijd met de Nederlandse tradities.
Dat is nog steeds een goed standpunt. Pas als de regering overtuigend weet aan te tonen dat een identificatieplicht effectief kan bijdragen aan het voorkomen en bestrijden van terreurdaden, moet invoering serieus worden overwogen. Zo niet, dan moeten we er niet aan beginnen.