7. Nederlands Politie-instituut (npi), Eindverslag naar
aanleiding van de expertmeeting legitimiteit informatie-
inwinning onder verantwoordelijkheid van de burgemeester ,
Den Haag maart 1997.
8. Kamerstukken, TK 1999-2000, 25232, nr 18.
9. Paulis gebruikt de BVD-termen voor menselijke bronnen,
namelijk informanten en agenten. De ministers hebben
het over ‘gesprekscontacten’ en informanten, en daar-naast
de politile undercover.
10. De tragiek van een geheime dienst. Een onderzoek naar
de BVD in Nijmegen (auteurs en uitgever onbekend),
Nijmegen 1990, p. 126.
11. Aanbiedingsbrief: Kamerstukken, TK 1999-2000, 25232
en 26227, nr 19
12. Voor een uitgebreid verslag over de oprichting van het
CICI: Louis Svke en Erik Timmerman, ‘Speuren naar
milieuactivisten’, in: Ravage, 4 februari 2000.
Verkort: Louis Svke en Eveline Lubbers, ‘De milieu-BVD
weet je te vinden’, in: Vrij Nederland, 5 februari 2000.
216 | de snuffelstaat
13. Jan Terpstra en Lucas van Heel, Grootschalig politie-
optreden, maatschappelijk verzet en geweldsvermijding, ipit,
Enschede december 2000.
14. IBIDem pp. 42-43.
15. IBIDem pp. 50-60.
16. Persbericht van het OBIV, 13 december 1999.
17. IBIDem pp. 93-94.
18. Gegevens ontleend aan de jaarverslagen van het CIV
over de seizoenen 1995-1996, 1996-1-997, 1997-1998,
1998-1999 en 1999-200-0.
19. Precieze gegevens: 1995-1996: 1550, 1996-1997: 1614,
1997-199-8: 1295, 1998-1999: 1546 en 1999-2000: 1550.

Noten bij hoofdstuk 5, Actievoerders en ballonnenblazers

1. Operatie Homerus: Spioneren voor de BVD,
Onderzoeksburo Inlichtingen-en Veiligheidsdiensten
(OBIV), Papieren Tijger 1998.
2. ‘De dierenrechtenpraatgroep van de BVD’, OBIV.
In: Ravage, nr 6, 27 april 2001.
3. Zie ook: de Volkskrant (9 november 1996) ‘BVD gaf
student 300 gulden per maand voor infiltratie’ en
Ravage (1 november 1996) ‘Ik wil mensen recht in het
gezicht kunnen zien’, OBIV.
Noten bij hoofdstuk 7, Inlichtingen zonder grenzen
1. J. F. M. Pouw, Naar een Europees binnenlands veiligheids-
beleid? Europese samenwerking en de autonomie van
nationale veiligheidsdiensten, Clingendael mei 1995.
2. De Raad (Justitie en Binnenlandse Zaken),
Terrorismebestrijding ? operationele samenwerking,
document 5372/ 94 jai 3 enfopol 32 confidentiel,
Brussel 23 februari 1994.
3. TK 79 79-4752, 23 mei 1995.
4. Zie voor meer over Echelon: Dossier cryptografie,
regelgeving: aftappen versus privacy,
Buro Jansen & Janssen, Amsterdam april 2000.
5. B. de Graaff en C. Wiebes, Villa Maarheeze,
De geschiedenis van de inlichtingendienst buitenland,
sdu Den Haag 1998.
aantekiningen | 217
6. John van den Heuvel en Martijn Koolhoven,
‘Actie BVD voor feest Beatrix’, in: De Telegraaf,
24 januari 1998.
7. Martijn Koolhoven, ‘Gezochte terrorist houdt zich schuil
in Limburg’, in: De Telegraaf , 10 oktober 1996.
Noten bij hoofdstuk 8,
Economische spionage in het buitenland
1. Bronnen: ‘Stilleggen bedrijf geist voor illegale wapen-handel’,
anp, 23 februari 2001; ‘Eis sluiting na leveren
wapens aan Pakistan’, Het Parool, 23 februari 2001;
‘Financile inlichtingen voor sfor’, Flex, december
2000/ januari 2001.
2. Bronnen: de Volkskrant, 31 juli, 1, 2 en 5 augustus 2000;
Het Parool, 1 augustus 2000; Automatiseringsgids,
4 augustus 2000.
3. Bronnen: De Telegraaf, 3 juni 2000; Vragen Tweede Kamer,
vergaderjaar 1999-2000 nr 1451; Nationale Ombudsman,
Rapport 2000/ 076; The Independent, 7 september 2001.

Literatuuroverzicht

G. Aalders en C. Hilbrink, De a=aire Sanders, spionage en intriges
in herrijzend Nederland, Den Haag 1996.
Binnenlandse Veiligheidsdienst, Jaarverslagen 1991-2000.
Binnenlandse Veiligheidsdienst, De democratische rechtsorde
en islamitisch onderwijs, februari 2002.
Binnenlandse Veiligheidsdienst, Terrorisme aan het begin van
de 21e eeuw; dreigingsbeeld en positionering BVD, april 2001.
Binnenlandse Veiligheidsdienst, De politieke islam in Nederland,
mei 1998.
Binnenlandse Veiligheidsdienst, Samen werken aan veiligheid,
eindrapport project Hermandad, september 1997.
Binnenlandse Veiligheidsdienst, Een beetje integer kan niet, april 1996.
M. Cools, A. B. Hoogenboom, Kwetsbare kennis: over bedrijfseconomische
spionage en informatiebeveiliging, Alphen aan den Rijn 1996.
D. Engelen, Geschiedenis van de Binnenlandse Veiligheidsdienst,
Den Haag 1995.
D. Engelen, Inlichtingendienst Buitenland, Den Haag 1996
(pivot-rapport 30).
D. Engelen, De militaire inlichtingendiensten, Den Haag 1999
(pivot-rapport 61).
Enqutecommissie Opsporingsmethoden, Inzake Opsporing, 1996.
C. J. F. Fijnaut en N. H. E. van Helten, ‘De bovenbouw van het reguliere
politieapparaat: het KLPD, de kmar en de BVD’, in Politie, Studies
over haar werking en organisatie, Alphen aan de Rijn 1999
B. de Graaff, C. Wiebes, Villa Maarheeze ? De geschiedenis van
de inlichtingendienst buitenland, Den Haag 1998.
Jansen & Janssen i. s. m. Papieren Tijger, Luisterrijk, een gids
over afluisteren, Amsterdam 1999.
F. A. C. Kluiters, De Nederlandse inlichtingen-en veiligheids-
diensten, Den Haag.
F. A. C. Kluiters, De Nederlandse inlichtingen-en veiligheids-
diensten, Supplement, Den Haag 1995.
P. Koedijk, J. Linssen en D. Engelen (red.), Verspieders voor
het vaderland ? Nederlandse spionage voor, tijdens en na de
Koude Oorlog, Den Haag 1996.
W. J. Nijkerk, De BVD en de georganiseerde misdaad,
Amsterdam 1995.
Onderzoeksbureau Inlichtingen-en Veiligheidsdiensten (OBIV),
Operatie Homerus, Spioneren voor de BVD, Breda 1998.
Raad voor Cultuur, Bewaard voor d eeuwigheid? Toetsing
bewerking archief van de Binnenlandse Veiligheidsdienst,
Den Haag 1999.
Lijst van categorie n te bewaren en te vernietigen archiefbescheiden
van de BVD en zijn voorgangers, versie 4.
De Rode Oortjes, Wie niet weg is gezien, de marechausse
bespioneert anti-militaristen, Amsterdam 1993.
Tijdelijke commissie evaluatie opsporingsmethoden,
Rapport Opsporing in Uitvoering, 1999.
Tweede Kamer nr. 25877, Wet op de inlichtingen-en veiligheids-
diensten (wetsontwerp).
Tweede Kamer nr. 27591, Grootschalig afluisteren van moderne
telecommunicatiesystemen.
De Tragiek van een geheime dienst, een onderzoek naar de BVD
in Nijmegen, Nijmegen 1990.
G. de Valk, De BVD en inlichtingenrapportages,
Nijmegen 1996.

Geraadpleegde literatuur bij hoofdstuk 8,
Economische spionage in het buitenland

Andersson, Elffers, Felix bv, Een nieuwe BVD, Den Haag
1990 (onderzoeksrapport verkregen op grond van de wob,
welwillend ter beschikking gesteld door G. de Valk).
Besluit organisatorische inrichting BVD 1996, 1998, 1999.
Binnenlandse Veiligheidsdienst, Jaarverslagen 1991-2000.
M. Cools, A. B. Hoogenboom, Kwetsbare kennis: over bedrijfs-
economische spionage en informatiebeveiliging.
Alphen aan den Rijn 1996.
D. Engelen, Geschiedenis van de Binnenlandse Veiligheidsdienst,
Den Haag 1995.
D. Engelen, Inlichtingendienst Buitenland, Den Haag 1996
(pivot-rapport 30).
D. Engelen, De militaire inlichtingendiensten, Den Haag 1999
(pivot-rapport 61).
B. de Graaff, C. Wiebes, Villa Maarheeze, De geschiedenis van
de inlichtingendienst buitenland, Den Haag 1998.
Jansen & Janssen i. s. m. Papieren Tijger, Luisterrijk, Een gids
over afluisteren, Amsterdam 1999.
F. A. C. Kluiters, De Nederlandse inlichtingen-en veiligheids-
diensten,. Den Haag.
F. A. C. Kluiters, De Nederlandse inlichtingen-en veiligheids-
diensten, Supplement, Den Haag 1995.
P. Koedijk, J. Linssen en D. Engelen (red.), Verspieders voor
het vaderland, Nederlandse spionage voor, tijdens en na de
Koude Oorlog, Den Haag 1996.
Raad voor Cultuur, Bewaard voor d eeuwigheid? Toetsing
bewerking archief van de Binnenlandse Veiligheidsdienst,
Den Haag 1999.
Lijst van categorie n te bewaren en te vernietigen archief-
bescheiden van de BVD en zijn voorgangers, versie 4 maart
1997.
T. J. Meeus, ‘Een nette jongen in de hallen van de macht,
BVD-hoofd Sybrand van Hulst bezorgt dienst ruimere taak’
NRC-Handelsblad 11 juni 2001.
E. Schmidt-Eenboom, J. Angerer, Die schmutzigen Gesch fte
der Wirtschaftsspionel, Dsseldorf 1996.
J. Slats, ‘Onze (BVD-) man in Singapore: mr. A. Kievits’,
Vrij Nederland, 22 juni 1996.
J. Slats, ‘Nederland te klein voor de BVD, Spionnen zonder
grenzen’, Vrij Nederland, 26 mei 2001.
Tweede Kamer nr. 25877, Wet op de inlichtingen-en veiligheids-
diensten (wetsontwerp).
Tweede Kamer nr. 27591, Grootschalig afluisteren van moderne
telecommunicatiesystemen.
G. de Valk, De BVD en inlichtingenrapportages,
Nijmegen 1996.
G. de Valk, Quality of Dutch Intelligence Reports
(ongepubliceerd manuscript, welwillend ter beschikking
gesteld door de auteur).
Vast Comit van toezicht op de inlichtingendiensten,
Activiteitenverslag 1998, Brussel 1998.