Ondanks het feit dat ‘Tilburg Wietstad’ nepnieuws is, promoot het NRC jarenlang het onderzoek dat dat zou aantonen zonder het rapport van Tilburg University zelf te hebben bestudeerd en kritiek op het onderzoek te vermelden bij de artikelen. De belangrijkste auteur van het onderzoek wordt door de krant nog steeds een platform geboden zonder enige kritische vraag van de krant.
Op 25 januari 2014 publiceert het NRC Handelsblad (nu NRC) het artikel ‘Tilburg Wietstad’ van journalist Marcel Haenen. In het artikel wordt het vertrouwelijke rapport ‘Integraal Appel’ van Tilburg University aangehaald. Het artikel stelt dat de jaarlijkse bruto omzet van de stedelijke wietindustrie evenveel is als de begroting van de gemeente Tilburg (‘800 miljoen euro’). Haenen heeft het rapport niet gelezen, de belangrijkste bron niet gesproken en slechts een opsporingsbron overgeschreven. Buro Jansen & Janssen heeft uitgebreid aangetoond dat het rapport en de 800 miljoen wietindustrie nepnieuws is.
Na de publicatie van het onderzoek ‘Integraal Appel, Nepwetenschap van Tilburg University’ van Buro Jansen & Janssen (7 april 2021), schrijft het Buro het NRC aan. In totaal wordt drie keer de Ombudsman van de krant benaderd zonder enige reactie. Als uiteindelijk bijna een jaar later diverse redacties en journalisten van het NRC drie keer worden benaderd, reageert de krant gepikeerd. Buro Jansen & Janssen zou een drammer zijn en de gezamenlijke journalisten verkneukelen zich over hun reactie die geniaal zou zijn, een meesterlijke toon heeft en een juiste terechtwijzing. Een echt inhoudelijk antwoord komt er alsnog niet van de krant.
Buro Jansen & Janssen is verbaasd over de reactie van het NRC. In haar correspondentie heeft zij slechts enkele feitelijk vragen gesteld en geen gelijk of vermelding in de krant nagestreefd: “Het gaat ons zoals u uit de vragen kunt opmaken niet om de aandacht. Ons verzoek om antwoorden op onze vragen heeft namelijk te maken met het feit dat het NRC ‘Integraal Appel’ promoot in tegenstelling tot bijvoorbeeld de kritiek van wetenschappers in het Argos radioprogramma die in het geheel niet terugkomt in het NRC.”
Het NRC promoot nepwetenschap van ‘Integraal Appel’
Het artikel ‘Tilburg Wietstad’, het rapport ‘Integraal Appel’ is landelijk nieuws en het NRC gebruikt beide regelmatig als bron. Zo gebruikt Folkert Jensma gegevens uit het rapport in zijn column ‘Hennep vreet aan de vrijheid’ van 10 mei 2014 en Marcel Haenen verwerkt de informatie nogmaals in het artikel ‘Misdaad verhuist naar zuiden’ op 17 juli 2014 (politie, recht en criminaliteit redactie). Het rapport vindt ook zijn weg naar de economieredactie op 3 februari 2015 (‘Reguleer de cannabisbranche’).
In juni 2015 vindt het rapport ‘Integraal Appel’ maar liefst twee keer zijn weg in de krant. Opnieuw schrijf Haenen op 11 juni 2015 de niet geverifieerde beweringen uit het rapport over nu als quote van PvdA burgemeester Peter Noordanus (‘OM wil snellere berechting van drugsverdachten’). Esther Wittenberg verwerkt het rapport in een artikel over Turkse Nederlanders van 19 juni 2015, ‘Tilburgse wietteelt vergiftigt Turkse jeugd’.
Toenmalig NRC-hoofdredacteur Peter Vandermeersch, zorgt dat ook onze zuiderburen van het rapport op de hoogte worden gesteld. Hij haalt gegevens uit het rapport van Tilburg University aan in zijn column ‘Land van tulpen en raketwerpers’ in de Belgische krant de Standaard op 20 juni 2015.
Of de aandacht voor het rapport niet genoeg is, neemt Jan Meeus het over in een boekrecensie van 6 januari 2017, ‘Gewoon, wat wiethokken voor een ton per maand’. Het is het boek van Pieter Tops en Jan Tromp, ‘De achterkant van Nederland’. Tops en Tromp zijn ook promotoren van ‘Integraal Appel’ en Tops heeft bijgedragen aan het document van Tilburg University. Voor de recensie spreekt Meeus hoogleraar bestuurskunde Pieter Tops.
De NRC-journalist vermeldt echter niet dat Pieter Tops al geruime tijd in opspraak is. In eerste instantie als bestuurder van de politieacademie in verband met “het ontbreken van sturend vermogen van de leiding” zoals uit een kritisch rapport is op te tekenen. Hij moet het bestuur van de politieacademie verlaten. Vervolgens noemt Tops zich steeds hoogleraar bestuurskunde, ook in het NRC, maar is dat niet. Tilburg University heeft hem zelfs verzocht deze omschrijving weg te halen, terwijl dit nog steeds overal is terug te vinden. Dit alles staat los van de twijfelachtige kwaliteit van zijn werk.
En als klap op de vuurpijl checkt NRC-journalist Pim van den Dool de feiten van ‘Integraal Appel’ aan de hand van een van de opstellers, Toine Spapens, een van de opdrachtgevers, Peter Noordanus, en Tops en Tromp. Het NRC concludeert natuurlijk op 16 mei 2018 dat de bewering dat de ‘Begroting Tilburg even groot is als de drugshandel daar’, waar is.
Journalist Haenen blijft dan ook ‘Integraal Appel’ en de ‘800 miljoen euro’ verder promoten in een artikel over de rechtszaak tegen de ‘wietfamilie’ en de verdachte die tevens de belangrijkste bron is van het rapport van Tilburg University (‘Rechtszaak toont moeizame Brabantse aanpak hennephandel’ van 14 januari 2019).
NRC is niet geïnteresseerd in kritiek op ‘Integraal Appel’
Na zoveel aandacht voor een rapport dat niet is bestudeerd en geanalyseerd door de journalisten, zou je verwachten van een krant die zich die zich ooit liet voorstaan op de slogan ‘slijpsteen voor de geest’ en als motto ‘Lux et Libertas’ draagt, kritiek op het onderzoek benoemt of uitgebreid ter harte neemt. Dit is echter niet het geval.
Op de vraag van Buro Jansen & Janssen of het NRC “de uitzending van VPRO Argos van 6 oktober 2018 ‘Belangrijk rapport over wietteelt gebaseerd op dubieuze bron’ heeft beluisterd en de wetenschappers die in het programma aan het woord komen heeft benaderd” komt geen antwoord, behalve dat columnist Folkert Jensma schrijft dat hij “deze uitzending uit 2018” zich niet herinnert. Andere journalisten van de krant geven geen enkel antwoord. Of het rapport zelf is bestudeerd ook niet.
De Argos uitzending over de dubieuze bron van ‘Integraal Appel’ is van oktober 2018, maar het NRC schrijft in het artikel van januari 2019 niet dat er wetenschappers zijn die twijfelen aan de kwaliteit van het rapport. Ook verzuimt de krant te vermelden dat de dubieuze bron en medeverdachte Alain S. in de rechtszaal stelt dat zijn verklaringen door de politie zijn aangepast. Uitspraken van de verdachte die zijn opgenomen in artikelen van het NRC zijn niet terug te vinden in het strafdossier en het 678 pagina’s verhoor met Alain S. die Buro Jansen & Janssen uitgebreid heeft bestudeerd.
Het onderzoek ‘Integraal Appel, Nepwetenschap van Tilburg University’ van 7 april 2021 is de krant niet bekend, maar daarom zijn ook door Buro Jansen & Janssen de Ombudsman en meerdere redacties meerdere keren ter informatie aangeschreven. Dat heeft niet geleid tot het bestuderen van onderzoek van Buro Jansen & Janssen of de samenvatting, maar wel tot de opmerking van Marcel Haenen ter ondersteuning van het antwoord van Jensma: “Haha. Geniaal. Volgens mij heeft onze ombudsman ze ook al eerder een antwoord gestuurd.”
Jensma verwijt Jansen & Janssen in eerste instantie “aandacht te vragen, soms zelfs te eisen, incidenteel op dwingende soms zelfs aangebrande toon” en vervolgens “dikdoenerij, of misschien is hier het Duitse begrip ‘rechthaberei’ beter.” Het Buro zou “Pseudo-Kamervragen” aan de redactie stellen en “van mening zijn dat hun informatie juist moet zijn.” Jensma schrijft dit allemaal terwijl hij zegt dat hij het onderzoek van Buro Jansen & Janssen niet kent en heeft bestudeerd en ook het gewraakte rapport ‘Integraal Appel’ zelf niet.
Het NRC geen interesse in feiten over ‘Integraal Appel’
Buro Jansen & Janssen is nogal verbaasd over de aangebrande reactie van de journalisten. Vooral omdat ‘Integraal Appel’, 800 miljoen euro en de belangrijkste auteur Toine Spapens wel terugkomen in de krant, maar kritiek op beiden niet. Het stelt zes vragen en de enige vraag die beantwoord wordt is die dat het onderzoek van Jansen & Janssen niet bekend is. Of de krant “zorgvuldig met feiten en het overnemen van resultaten van rapporten en publicaties moet omgaan” blijft onduidelijk.
Ook geen antwoord komt er op de vraag of een van de journalisten die passages uit het rapport heeft overgenomen “‘Integraal Appel’ zelf heeft bestudeerd en de feiten uit het rapport onderzocht.” Ook niet of die “feiten juist zijn” en of naar het oordeel van de krant “‘Integraal Appel’ nog steeds een wetenschappelijke publicatie is.”
Wat overblijft is een surrealistisch gesprek met journalisten die mensen die vragen stellen drammerig vinden, zichzelf geniaal en ook nog eens meesterlijk in het terechtwijzen. Chef opinie Monique Snoeijen voegt namelijk toe dat het antwoord van de krant een “heerlijk antwoord is! Alles zit er in: zelfreflectie, manieren, terechtwijzing, meesterlijke toon. En dat in een paar alinea’s!”
Echt meesterlijk voelt het niet, eerder ontluisterd, een soort arrogantie waar weinig tegenop kan. Misschien heeft Jansen & Janssen iets te vaak gevraagd om een antwoord van de krant, dat zou kunnen, maar dan had het NRC ook gewoon kunnen antwoorden, “wij zijn niet geïnteresseerd” of “wij hebben uw vragen gezien, maar zien geen reden om die te beantwoorden”.
Zelfgenoegzame luie journalistiek
In het antwoord waarbij het schrijven van Buro Jansen & Janssen wordt afgedaan als “Pseudo-Kamervragen” aan de redactie zit misschien wel de kern van de zaak. Het NRC lijkt zich niet te interesseren voor de invloed die ze heeft in het debat rond de hennepteelt terwijl de berichtgeving rond Tilburg Wietstad laat zien hoe groot die is, ook op individuen die als verdachte worden aangemerkt.
In het artikel ‘de hennepmaffia van Tilburg en zijn verrader’ van het Brabants Dagblad van 27 juli 2013 worden namelijk dezelfde feiten verwoord als in het ‘Tilburg Wietstad’ artikel van Marcel Haenen van 25 januari 2014. Het Brabants Dagblad heeft echter geen landelijke primeur, het artikel zorgt niet voor veel ophef. Het is de zomer van 2013. Dit verandert in januari 2014. ‘Tilburg Wietstad’ is landelijk nieuws.
Naast het NRC citeren vanaf januari 2014 landelijke media uit het stuk en heeft het invloed op de uitrol van de RIEC-structuur, het uittrekken van geld tegen ‘ondermijning’ en maatregelen tegen witwassen. Ook is het geciteerd in rechtszaken. Tevens wordt een van de auteurs van het rapport, Toine Spapens, door de krant nog steeds geraadpleegd als betrouwbare bron, zoals voor bijvoorbeeld een artikel op 19 maart 2023 van NRC-journalist Bram Endedijk. Dit allemaal terwijl de krant het rapport niet zelf heeft bestudeerd en kritiek van wetenschappers op het rapport achterwege laat.
Dat roept allerlei vragen op, waar het NRC blijkbaar niet op wil antwoorden. De handelswijze van het NRC en haar journalisten lijkt op die van Tilburg University en Toine Spapens. Een gebrek aan zelfreflectie en kritisch vermogen om het eigen werk en vragen van derden serieus te nemen. Weinig ‘slijpsteen van de geest’, eerder zelfgenoegzame luie journalistiek die niet tegen een stootje kan.
– Integraal Appel, Nepwetenschap van Tilburg University (samenvatting)
– Integraal Appel, Nepwetenschap van Tilburg University
– Het fata morgana van Tilburg Wietstad
– Integraal Appel, Nepwetenschap van Tilburg University (Onderzoek)
– Brieven van Buro Jansen aan NRC 8 en 9 februari 2022
– Antwoorden NRC aan Buro Jansen 9 en 11 februari 2022