Met invoering van de WIV 2017 worden de bevoegdheden van de inlichtingendiensten verder uitgebreid terwijl controlemogelijkheden en het toezicht op de werkwijze beperkt blijven.

De overheid wil de nieuwe Wet op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten 2017 (WIV 2017) invoeren omdat de oude wet (WIV 2002) gemoderniseerd moet worden. Maar ook omdat de bevoegdheden in de ‘oude’ wet te beperkt zouden zijn voor de diensten. Bepaalde wetten zijn decennia oud en het is dan goed om deze aan te passen.

lees meer

De vraag is of de Wet op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten moet blijven groeien naar de behoeften van de inlichtingendiensten, of juist een kader moet stellen.

Halverwege de jaren ’50 van de vorige eeuw sloeg het 105 Verbindingsverkenningsbataljon zijn kamp op in Gorinchem. Met ruim tachtig kroegen een lustoord ‘waar de meisjes niet schuw waren voor de wapenrok’, aldus de toenmalige bataljonscommandant. Deze eenheid van de Koninklijke Landmacht was belast met het afluisteren en onderscheppen van berichten van radiozenders van het Sovjetleger en het peilen van zijn troepenbewegingen in het kader van de Koude Oorlog.

lees meer

Het gebrek aan transparantie van de AIVD en MIVD maakt een analyse van de effectiviteit en toegevoegde waarde van hun bijdragen aan de nationale veiligheid onmogelijk.

Nederland kent twee inlichtingendiensten. De Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) brengt politiek maatschappelijke ontwikkelingen en bedreigingen in kaart en waarschuwt voor bedreigingen en risico’s. Volgens haar jaarverslag van 2016 produceerde de dienst 152 ambtsberichten, 457 inlichtingenrapporten en 118 dreigingsproducten. Het jaarverslag specificeert niet over welke onderwerpen is gerapporteerd.

lees meer

Toezicht en controle op de AIVD en MIVD is in de loop der jaren mondjesmaat toegenomen. Tot 2002 waren de verantwoordelijke ministers, soms aangevuld met andere ministers of de Rechtbank Den Haag, hiervoor verantwoordelijk. Daarna veranderde dit met de invoering van de Commissie van Toezicht op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (CTIVD).

De CTIVD beoordeelt achteraf of de AIVD en de MIVD zich aan de regels en wetgeving hebben gehouden en geeft adviezen. De verantwoordelijke ministers kunnen de aanbevelingen van het CTIVD naast zich neerleggen. De toezichthouder heeft inmiddels 55 rapporten gepubliceerd. In 2016 heeft zij vijf rapportages afgerond, waaronder bijvoorbeeld een rapport over de afluisterbevoegdheid van de MIVD en een rapport over de invulling van criteria voor samenwerking met buitenlandse diensten.

lees meer

Veel aandacht vandaag voor het lang verwachte rapport van de Commissie Dessens. De onthullingen van Snowden over het massale vastleggen van internet- en telecomverkeer weerhielden de Commissie Dessens er niet van om te pleiten voor uitbreiding van de SIGINT-bevoegdheden van de Nederlandse inlichtingen- en veiligheidsdiensten, zij het dat dit gepaard dient te gaan met verregaande controle van de kant van de CTIVD. En er valt iets te zeggen voor een zo technisch-neutraal mogelijke omschrijving van bevoegdheden in de wet. Het zou de discussie terug kunnen brengen tot de nut en de noodzaak van de bevoegdheden an sich. Maar juist die vraag wordt niet beantwoord in het onderzoek van de Commissie Dessens. Wat levert de uitbreiding van de bevoegdheden op aan bruikbare informatie en wat kost het aan privacy en burgerrechten? Dat zou nog eens een interessante discussie kunnen worden.

lees meer

Oud voorzitter van de Procureurs-Generaal, Harm Brouwer, zal op 1 januari voorzitter worden van de Commissie van Toezicht op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten. Hij volgt daarmee Bert van Delden op, de huidige voorzitter, die in totaal dan 6 jaar lid is geweest van de CTIVD. Per 1 januari zal ook voormalig korpschef van Rotterdam, Aad Meijboom, die in februari 2010 opstapte nadat uit een onderzoek van het COT bleek dat de korpsleiding voor de strandrellen in Hoek van Holland veel te laat was ingelicht, op 1 januari toetreden tot de CTIVD. Meijboom nam de verantwoordelijkheid over Hoek van Holland op zich, terwijl hem persoonlijk niks te verwijten viel. Het enige lid van de CTIV dat na 1 januari doorgaat is Liesbeth Horstink-Von Meyenfeldt, net als Brouwer is zij afkomstig van Openbaar Ministerie.

lees meer

“De betrokkenheid van de deelnemende organisaties in de CT Infobox is op verschillende grondslagen gebaseerd. Dit levert naar het oordeel van de Commissie op sommige punten een onduidelijke positie op ten aanzien van ieders taken en verantwoordelijkheden. In dit kader hebben zich in het verleden ook daadwerkelijk fricties voorgedaan.”

Grote stilte gedurende deze verkiezingsperiode over de inlichtingendiensten en het terrorisme beleid. Dat is de laatste tien jaar wel anders geweest, maar misschien zijn de partijen inlichtingendiensten moe, hoewel de debatjes over controle na het tienjarig bestaan van de CTIVD anders doen vermoeden. Minister Spies kondigde zowaar een evaluatie, weliswaar alleen van de wet, aan. Dat allemaal in verband met een nieuwe wet die momenteel voorbereid wordt.

lees meer

Bij het toezichtsrapport inzake de inzet van de afluisterbevoegdheid
en de bevoegdheid tot de selectie van Sigint door de AIVD
Het onderzoek van de Commissie heeft zich gericht op de rechtmatigheid van de inzet van
de afluisterbevoegdheid en de bevoegdheid tot de selectie van Sigint door de AIVD in de
periode van september 2010 tot en met augustus 2011. Deze bevoegdheden zijn neergelegd
in de artikelen 25 en 27 van de Wiv 2002 en mogen enkel worden ingezet indien dit
noodzakelijk is in het kader van de veiligheidstaak of de inlichtingentaak buitenland van de
AIVD. Ook is wettelijk vereist dat de inzet van deze bevoegdheden proportioneel en
subsidiair is en voldoet aan in de Wiv 2002 neergelegde zorgvuldigheidsvereisten.
De Commissie constateert dat de AIVD bij de inzet van de afluisterbevoegdheid doordacht
te werk gaat. Zij heeft in de door haar onderzochte operaties geen onrechtmatigheden
geconstateerd. Dit is gezien het grote aantal onderzochte operaties een compliment waard.
Op enkele punten constateert de Commissie evenwel dat er sprake is van
onzorgvuldigheden, vooral ten aanzien van de motivering van operaties.
Voor een deugdelijke motivering is van belang dat de AIVD hierin alle beschikbare relevante
informatie betrekt. Alleen dan kan zorgvuldig worden afgewogen of de privacyinbreuk die
gepaard gaat met de inzet van de afluisterbevoegdheid inderdaad noodzakelijk,
proportioneel en subsidiair is. De Commissie heeft in één geval geconstateerd dat contraindicaties
inzake de dreiging die van een target uitging, niet waren opgenomen in de
motivering. De Commissie signaleert ook dat de AIVD incidenteel omwille van de efficiëntie
van het inlichtingenwerk parallelle, verschillend gerubriceerde motiveringen aanwendt.
Naar het oordeel van de Commissie staat dit op gespannen voet met het belang van een
zorgvuldige en eenduidige motivering.

De Commissie constateert dat het in het onderzoek van de AIVD naar
radicaliseringstendensen niet altijd evident is dat de personen of organisaties jegens wie de
afluisterbevoegdheid wordt ingezet, ook daadwerkelijk aanleiding geven tot het ernstige
vermoeden een gevaar te zijn voor de nationale veiligheid. De Commissie onderkent het
belang van dit onderzoek maar benadrukt dat dan wel voortdurend de inzet van bijzondere
bevoegdheden jegens deze personen of organisaties kritisch geëvalueerd dient te worden. Zij
heeft in één geval geconstateerd dat de AIVD gedurende enkele jaren bijzondere
bevoegdheden heeft ingezet zonder duidelijkheid te hebben verkregen over de dreiging die
van de betrokken personen uitging. De Commissie is van oordeel dat de inzet van de
afluisterbevoegdheid met name in de laatste periode van dit onderzoek zich op het
grensgebied bevond van wat wettelijk is toegestaan. In één geval zijn door de AIVD
bijzondere bevoegdheden ingezet tegen een persoon die een bepaalde boodschap wilde
publiceren waarvan volgens de AIVD niet uit te sluiten was dat deze opgevat kon worden
als een oproep tot activisme of geweld. De Commissie vindt deze formulering te ruim. Voor
ii
de inzet van een bijzondere bevoegdheid moet immers gemotiveerd worden dat er een
ernstig vermoeden van een gevaar is.
In één geval constateert de Commissie dat de AIVD de afluisterbevoegdheid heeft ingezet
terwijl er belangrijke redenen waren om voorafgaande hieraan de MIVD de consulteren.
Hierdoor had de AIVD niet alleen mogelijk operationeel relevante informatie kunnen
verkrijgen, ook kan zo voorkomen worden dat beide diensten zich los van elkaar met
dezelfde operationele aangelegenheden bezighouden.
De Commissie onthoudt zich, net als in twee eerdere rapporten waarin dit onderwerp ter
sprake kwam, van een oordeel over de rechtmatigheid van de selectie van Sigint door de
AIVD. Bij de inzet van deze bevoegdheid licht de AIVD vaak niet toe aan wie de nummers
en technische kenmerken toebehoren en waarom deze telecommunicatie dient te worden
geselecteerd. Deze problematiek lijkt eigen aan de selectie van Sigint, de Commissie heeft dit
onlangs ook ten aanzien van de MIVD geconstateerd. De motiveringsvereisten van de Wiv
2002 zijn evenwel strikt, aangezien bij de selectie van Sigint kennis wordt genomen van de
inhoud van communicatie van personen en organisaties. In het eind 2011 uitgebrachte
toezichtsrapport 28 inzake de inzet van Sigint door de MIVD heeft de Commissie het
juridisch kader voor het gehele proces van de inzet van Sigint uiteengezet en
aanknopingspunten gegeven voor een betere motivering. De Commissie zal dan ook in het
volgende diepteonderzoek naar de inzet van de afluisterbevoegdheid en de bevoegdheid tot
de selectie van Sigint door de AIVD nagaan in hoeverre de motivering van de selectie van
Sigint is verbeterd.

Het rapport is te vinden bij CTIVD

Reactie van de minister

Persbericht

Het was weer eens raak, of moeten we zeggen mis, vanochtend in de Tweede Kamer. Op de agenda stond stond een VAO over de AIVD. Een kort plenair debat naar aanleiding van het Algemeen Overleg van 8 december 2011. Ronald van Raak (SP) had het VAO destijds aangevraagd naar aanleiding van de uitspraak van de Hoge Raad in de zaak Roel van Duijn. Van Raak stelde voor de Commissie van Toezicht de kwestie te laten onderzoeken en daarbij de bevoegdheden van de CTIVD uit te breiden met onderzoek naar de effectiviteit van de AIVD. De CTIVD mag momenteel alleen de rechtmatigheid van de uitvoering van de taken van de inlichtingendiensten onderzoeken.

lees meer

De controle op inlichtingendiensten kan en moet op vele terreinen verbeterd worden. De zaak ‘Paul Kraaijer’ is een mooie aanleiding daartoe.

Geen commentaar’, zo luidde de reactie van de AIVD op de biecht van Paul Kraaijer in de Telegraaf dat hij ruim 25 jaar als infiltrant voor die dienst in activistisch Nederland had gespioneerd. Kraaijer speelde naar eigen zeggen informatie door van organisaties als AFA (Anti Fascistische Actie), ADC (Anti Dierenproef Coalitie), anti-globalisten en het Kurdistan Informatie Centrum. Pikant detail is dat Kraaijer ook fractie assistent was voor GroenLinks in Zwolle. Bovendien presenteerde hij zich vaak als ‘journalist’. Hij hield een eigen blog bij en schreef voor activistenbladen.

lees meer

“Er werd door de directeur heel kort door de bocht geredeneerd van: ‘Oh, dus deze man is niet te vertrouwen want hij gaat om met criminelen en dan ligt zo meteen het kroonjuweel van de MIVD op straat.”

Het rapport van de Commissie Borghouts over twee uit de hand hand gelopen spionnen en vooral de reactie daarop van de dienst mag zelfs niet vertrouwelijk naar de Tweede Kamer van de kersverse minister van Defensie Hans Hillen. De reden: het rapport bevat informatie betreffende de bronnen, de werkwijze en het actuele kennisniveau van de MIVD.

lees meer

Raymond Knops (CDA):

“De fractievoorzitters moeten deze taak serieus moeten nemen door de vergaderingen van deze commissie ook bij te gaan wonen. Nu gebeurt dat lang niet altijd”
(maart 2010)

Nu het kabinet Rutte eindelijk is aangetreden zijn we benieuwd hoe de ‘nieuwe’ Tweede Kamer de controle op de inlichtingendiensten wenst te regelen. Een aantal maanden voor de verkiezingen speelde het ondewerp weer op toen oud-Tweedekamerlid Ton Heerts (PvdA) stelde dat de parlementaire controle op de inlichtingen amper controle te noemen is.

lees meer

BOF:
“Een gevaarlijke cocktail van verschillende maatregelen is op komst, waardoor de AIVD bijna onbegrensde bevoegdheden krijgt.”

Naar aanleiding van een analyse van Bits of Freedom gonst het al een tijdje van de berichten op internet over op hand zijnde onbegrensde mogelijkheden die de AIVD binnenkort gaat krijgen. Het kan natuurlijk zijn dat we iets gemist hebben, maar het lijkt erop dat in de discussie ‘bevoegdheden’ en ‘controle’ door elkaar worden gehaald.

Onbegrensde bevoegdheden heeft de AIVD eigenlijk al sinds de invoering van de WIV in 2002. In die wet zijn bevoegdheden als observeren, afluisteren, infiltreren, inzetten van agenten e.d. ruim geregeld. Deze bevoegdheden mogen worden ingezet tegen organisaties en personen die door de doelen die zij nastreven ernstige aanleiding geven tot het ernstige vermoeden dat zij een gevaar vormen voor het voortbestaan van de democratische rechtsorde, dan wel voor de veiligheid of voor andere gewichtige belangen van de staat.

lees meer