2.5. De kwetsbaarheid van het bouwproces
Vertragingen zijn voor een aannemer ook zo duur omdat het
bouwproces op een bepaald plaats moet gebeuren, nooit standaard is
en niet of nauwelijks in kleine, geprogrammeerde produktiestapjes
is uiteen te leggen. Voor elk bouwproces moet cordinatie plaats
vinden tussen vele onderaannemers, gespecialiseerde werknemers, en
dergelijke binnen een bepaald produktieschema. Dat luistert nauw en
heeft de medewerking van ieder nodig. Daardoor heeft elk van de
betrokken partijen de macht het bouwproces te vertragen en zelfs
plat te leggen. Logistieke en transportproblemen voor de aanvoer
van bouwmaterialen en personeel verhogen deze kwetsbaarheid
extra.
Dit betekent dat de bouwnijverheid uiterst kwetsbaar is voor
kwaadwillenden die door sabotage, brandstichting, geweld of
corruptie elk moment het bouwproces kunnen stilleggen en slechts
tegen betaling van bepaalde bedragen laten doorgaan.
De bouwnijverheid is ook aantrekkelijk voor criminele groepen.
De commissie geeft vijf punten aan: 1. Er gaan vele honderden
miljoenen in de bouwnijverheid om;
2. het bouwproces vereist een groot aantal geldhandelingen. Deze
geldhandelingen bieden voor racketeers de mogelijkheid illegale
betalingen te laten verrichten, fraudes met niet-bestaand personeel
en niet-geleverde goederen te plegen die bovendien moeilijk na
afloop door opsporingsinstanties zijn te achterhalen; 3. racketeers
kunnen voor de buitenwereld een legitieme positie in de branche
innemen waardoor zij minder snel door de belastingdienst achter de
broek aan zullen worden gezeten. Zij komen bovendien door hun
infiltratie in de bouwnijverheid in aanraking met kringen van
gerespecteerde zakenlui, ambtenaren en politici. Deze contacten
zijn voor hen van belang voor het binnenhalen van bouwcontracten en
om zwakke plekken in de overheid te ontdekken en zonodig te
exploiteren voor hun duistere zaken; 4. illegale betalingen en
fraudes kunnen op klanten worden afgewenteld zonder dat daarop
voldoende controle wordt uitgeoefend;
5. de publieke bouw beschikt over eigenschappen die talrijke
kansen voor op winst beluste racketeers bieden (NYSOCTF, 1990, p.
61-64).
Het grote aantal racketeers in de Newyorkse bouwnijverheid en zijn
tientallen jaren durende misdadige exploitatie hebben tot gevolg
gehad dat de georganiseerde criminaliteit een grote belanghebbende
in de bouwnijverheid is geworden. Er is een paradoxale situatie
ontstaan: door onrust en geweld is de branche
veroverd maar geweld en onrust zijn slecht voor de zaken. De
georganiseerde misdaad heeft baat bij een zo rustig mogelijke
bedrijfstak waar zo min mogelijk zaken zich afspelen die de
aandacht van politie en justitie op zich doet vestigen. Dreigen met
geweld is nu en op termijn effectiever dan het daadwerkelijk
uitvoeren daarvan. De georganiseerde criminaliteit is in de
Newyorkse bouwnijverheid z betrokken dat zij als het ware de markt
reguleert. Zij moet vandaag de dag zorgen voor stabiliteit en
voorspelbaarheid in de bouwnijverheid (NYSOCTF, 1990, p. 66).
De kennis van deze Amerikaanse situatie levert ons een groot
aantal indicatoren (aanwijzingen) op waarmee empirisch kan worden
nagegaan of, en zo ja hoe, de georganiseerde criminaliteit in
Nederland is genfiltreerd in de bouwwereld, parasiteert op deze
branche of, zoals in New York, volledig in handen heeft. Al deze
indicatoren zouden n voor n moeten worden vastgesteld en vervolgens
kan op grond van de uitkomsten een antwoord worden gegeven op de
onderzoeksvragen van dit deelrapport. De grote tijdsdruk waaronder
deze deelstudie moet worden uitgevoerd en de beperkte inzetbaarheid
van menskracht (n onderzoeker) laat echter een volledige empirische
test van alle indicatoren vanzelfsprekend niet toe. In deze studie
zullen wij ons beperken tot de volgende indicatoren:
1. In hoeverre de organisatie en de structuur van bouwnijverheid
in Nederland lijken op die in New York; 2. of afpersing,
brandstichting, bommeldingen en bomaanslagen, diefstal van
bouwmateriaal op grote schaal, geweld tegen en ontvoeringen en
liquidaties van aannemers en vakbondsvertegenwoordigers in de
bouwnijverheid gebeuren;
3. of op grote schaal fraudes worden gepleegd, gelden
verdwijnen;
4. of koppelbazerij bestaat;
5. of veel faillissementen in de bouwnijverheid plaatsvinden;
6. of het gebruikelijk is protectiegelden te betalen;
7. of op grote schaal corruptie plaats vindt van private en
publieke opdrachtgevers bij aanbestedingen; 8. of bekende
buitenlandse criminele groepen in de bouwnijverheid zijn
aangetroffen door opsporings- en controle-instanties in Nederland
of door andere bronnen zijn beschreven.
Gezamenlijk moeten deze indicatoren antwoord geven over de
aanwezigheid van de georganiseerde criminaliteit in de
bouwnijverheid. De eerste stap is evenwel na te gaan of, en zo ja,
in hoeverre de Nederlandse bouwnijverheid qua structuur en
organisatie overeenkomt met die van New York.