3.6. Slotbeschouwing
De notaris is een openbaar ambtenaar wiens tussenkomst dwingend
is voorgeschreven; de notaris heeft door zijn ministerieplicht veel
minder speelruimte om clinten of diensten te weigeren dan
bijvoorbeeld de advocaat. Het takenpakket van de notaris is in de
afgelopen periode uitgebreid. Hij verleent in toenemende mate
advieswerkzaamheden voor clinten. In de uitoefening van deze
werkzaamheden is de notaris partijdig.
De aangetroffen voorvallen van verwijtbare betrokkenheid hebben
nagenoeg alle betrekking op de klassieke taakuitoefening. Van de
diensten van de notaris wordt zowel gebruik gemaakt vanwege de
parafernalia van het ambt als voor handelingen waarbij zijn
tussenkomst wettelijk is voorgeschreven zoals de verkoop van
onroerend goed en de oprichting van rechtspersonen. Binnen de
beroepsgroep bestaat naar mijn mening weinig inzicht in elkaars
werkwijzen. Evenmin als bij de advocatuur het geval is, heeft de
tuchtrechtspraak in voldoende mate een corrigerende functie op de
misstanden in de uitoefening van het notarisambt. Er zijn weinig
ambtshalve ingestelde klachten tegen notarissen; ook is er weinig
voeding vanuit de accountantscontrole, waaraan notariskantoren
periodiek worden onderworpen. Een fundamenteel probleem is dat er
in het algemeen betrekkelijk weinig concrete richtsnoeren zijn voor
notarissen hoe te handelen bij verdachte verzoeken om
dienstverlening. In hoeverre mag de notaris afgaan op de juistheid
van de door de clint verstrekte informatie, wanneer begint zijn
rechercheplicht en hoe ver dient deze te gaan? De KNB heeft in de
afgelopen tijd initiatieven genomen om hierin meer duidelijk te
brengen.
In 1995 is de dienstweigeringsgrond door de KNB aangescherpt.
Aan de bestaande gronden (strijd met wet) van dienstweigering is
toegevoegd dat er ook diensten geweigerd moeten worden als er
gegronde redenen zijn om aan te nemen dat de clint ongeoorloofde
bedoelingen heeft met zijn transacties. Voorts ligt het in het
voornemen van de KNB om nog dit jaar de vertrouwensnotaris in te
voeren. Aan de vertrouwensnotaris kunnen gevallen van
dienstweigering worden gemeld. In samenspraak kan dan worden
bepaald of de zaak aan de overheid zal worden gemeld. Bovendien
kunnen de betrokken gegevens aan de overige notariskantoren worden
doorgegeven. Ten behoeve van het instituut vertrouwensnotaris
zullen criminaliteitsindicatoren voor dienstweigering en melding
worden ontwikkeld. In de ontwerpwet op het Notarisambt wordt het
toezicht op de beroepsuitoefening versterkt. De voorzitter van de
kamer van toezicht krijgt onder meer de bevoegdheid om inzage te
verlangen in de kantoor- en priv-administratie en om een onderzoek
te doen instellen door het bureau financieel toezicht (art. 92).
Dit nieuwe bureau zal een grote mate van zelfstandigheid krijgen,
waarbij het onder andere de bevoegdheid krijgt de minister uit
eigen beweging te adviseren (art. 105). De toegang tot de
tuchtrechter zal worden verbreed doordat de KNB in de nieuwe
notariswet de mogelijkheid krijgt om zefstandig tuchtzaken
aanhangig te maken.