7.2. Illegale plaatsing en illegale gokkasten
Speelautomatenexploitatie is nog steeds lukratief. Er is geld
mee te verdienen, en met de hoeveelheid lijkt gemakkelijk te kunnen
worden geschoven, omdat er nog steeds geen geijkte teller is. Dit
kan de speelautomaat maken tot een gewild instrument voor zowel de
witte als de zwarte was. Sinds de steeds verdergaande
plaatsingsbeperking van de kansspelautomaten, duiken de illegale
gokhuizen weer op, zo verklaren gesprekspartners van de
branchevereniging. In Den Bosch draaien volgens een genterviewde
ten minste twee illegale gokhuizen vol kansspelautomaten. Ook in
Roosendaal is een illegale gokhal. De VNG (1993) telde in 1993
zeven illegale casino’s. Vooral sinds het verbod op de populaire
piekautomaten bestaat het sterke vermoeden dat deze kasten in
illegale gokhallen en – op kleinere schaal – in de bezemkasten van
snackbars en cafs staan opgesteld. Volgens een ondernemer uit de
speelautomatenbranche deelt de georganiseerde misdaad de wijken van
Amsterdam nu al in: hij verwacht dat de gokindustrie in de toekomst
voor een groot deel opnieuw ondergronds zal duiken.
Het is een publiek geheim dat er aan speelautomaten gemakkelijk
kan worden gesleuteld. Van een behendigheidsapparaat met
beeldscherm kan met n druk op de knop een fruitautomaat worden
gemaakt. Er zijn zelfs apparaten aangetroffen die er op het oog
uitzagen als televisietoestellen, maar op afstand konden worden
overgeschakeld tot kansspelautomaat (Nijpels, 1995). Ook komt het
volgens een politiebron voor dat er doorde-week legale automaten in
een gokhal of caf staan, die in het weekend worden vervangen door
illegale kasten. De controleurs werken doorgaans namelijk alleen
tijdens kantooruren. Er zijn aanwijzingen dat het werkelijke aantal
speelautomaten groter is dan de metingen van de officile
instellingen willen. Fijnaut cum suis (1993) schatten dat n op elke
honderd kansspelautomaten illegaal is; zonder of met een vervalst
merkteken van het NMI. Daarnaast staan er vermoedelijk veel kasten
onder valse noemer opgesteld; het gaat dan om gemporteerde of
omgebouwde kasten. Zo trof het politieteam van
Bijzondere Wetten in Rotterdam bij een onderzoek onder 300
horecagelegenheden vijftig Random Runners aan, die onder een
andere type-aanduiding geregistreerd stonden. De Random Runner is
een piekautomaat die met ingang van 1 januari 1995 verboden werd,
maar die daarvoor in gelimiteerde getallen mocht worden opgesteld.
Als gevolg van deze beperking is de Random Runner – op de zwarte
markt – buitengewoon populair geworden. De normale nieuwprijs lag
op 7000 gulden, maar nu wordt voor een tweehands exemplaar 30.000
neergeteld. Wie niet zoveel geld kwijt wil, kan een legale automaat
ombouwen tot hij niet meer van een echte Random Runner is te
onderscheiden. De types Stars, Sevens en Casino Runner lenen zich
hier bijzonder goed voor, zo blijkt uit politie-informatie. De
ombouwsetjes worden er op verzoek bijgeleverd door een grote
automatenfabrikant. Ook is het mogelijk om Random Runners te kopen
voor de export: natuurlijk komen ze dan toch in Nederlandse
gokgelegenheden te staan, voorzien van een vals merkteken. Bij
controles bleken er van sommige (unieke) type-nummers meerdere te
bestaan, zo rapporteert de politie. In 1992 werden in een kwart van
de gemeenten kansspelautomaten aangetroffen zonder
aanwezigheidsvergunning. In 3 % van de gemeenten stonden automaten
met verboden typen gokkasten (Mutsaers en Van Loef, 1993).
Daarnaast staan er in diverse bordelen en seksclubs
kansspelautomaten zonder aanwezigheidsvergunning. Volgens de
voorzitter van de Vereniging voor Exploitanten van Relax-bedrijven
(de VER) staan in de meerderheid van alle nachtclubs en bordelen
speelautomaten opgesteld. Aangezien er naar schatting van de VER
zo’n 1000 tot 2000 seksclubs in Nederland zijn, gaat het om een
aanzienlijk aantal automaten. Deze gokkasten worden volgens de
genterviewde vaker door de prostitues dan door de bezoekers
bespeeld, waardoor ze voor de ondernemer een aantrekkelijk middel
zijn om een groter deel van de omzet binnen te houden. Deze kasten
staan hier – formeel gesproken – bijna altijd illegaal, want het
prostitutiebedrijf is nog steeds wettelijk verboden, hoewel
gedoogd. Omdat prostitutiebedrijven in de regel niet
inschrijfplichtig zijn bij het Bedrijfschap Horeca, omdat hun
voornaamste broodwinning niet bestaat uit de horeca-exploitatie
kunnen zij normaal gesproken geen aanwezigheidsvergunning krijgen.
Echter, in individuele gevallen worden er afspraken gemaakt tussen
de bordeelexploitant en de gemeente. Dat kan alleen wanneer een
seks-bedrijf in het bezit is van een drankvergunning en dit komt
niet vaak voor, omdat daaraan weer een zedelijkheidsverklaring en
allerlei gemeentelijke controles verbonden zijn waarop
bordeelexploitanten doorgaans niet zitten te wachten. Het is
onbekend om hoeveel speelautomaten en vergunningen het in deze
bedrijfstak gaat. De vereniging voor speelautomaten-exploitanten
(VAN) stelt zich op het standpunt dat haar leden in principe geen
zaken doen met bordelen en nachtclubs.