De vraag die wij ons kunnen stellen is of criminele groepen op
Schiphol zich beperken tot het meeliften op
de legale goederenen personenstroom, of dat, in het andere uiterste
geval, zij macht over de luchthaven Schiphol uitoefenen of daartoe
pogingen ondernemen. Voor de beantwoording van deze belangwekkende
vraag hanteren wij hetzelfde stramien als in .5.1, toen wij de
betrokkenheid van de georganiseerde criminaliteit in de haven
Rotterdam vaststelden. Daaraan voorafgaand wordt in de volgende
paragraaf een kort moment stil gestaan bij de beveiliging van
Schiphol en de politiezorg daar, omdat de organisatie daarvan
enerzijds de speelruimte aangeeft voor de georganiseerde misdaad en
anderzijds de kijk op de aard en de omvang van georganiseerde
misdaad ter plekke mede bepaalt.

5.2.1. De beveiliging

Vanaf 1 januari 1994 is na lang touwtrekken in bestuurlijk en
justitieel Nederland door de Koninklijke Marechaussee de
politiezorg overgenomen van het toenmalige korps rijkspolitie
Dienst Luchtvaart. De Koninklijke Marechaussee, een onderdeel van
defensie, was al op Schiphol aanwezig in het kader van de
grensbewaking. De overgang van de rijkspolitie naar de Koninklijke
Marechaussee heeft geleid tot het vertrek van veel politiemensen
naar elders in Nederland, mede omdat de militaire cultuur
(discipline) van de Marechaussee hen niet goed paste. Het vertrek
heeft geleid tot een verlies aan expertise. In het bijzonder is in
de overgangssituatie veel ervaring en kennis van de opsporing en de
bestrijding van de georganiseerde misdaad verloren gegaan. Daardoor
was de leiding gedwongen veel nieuw, maar onervaren
opsporingspersoneel aan te trekken. Het moge duidelijk zijn dat de
justitile dienst het meeste te lijden heeft gehad van en door dit
vertrek en dat daardoor het zicht op wat zich op Schiphol afspeelt,
sinds die tijd is afgenomen.

De Marechaussee heeft drie belangrijke taken op Schiphol te
vervullen: de beveiliging van de burgerluchtvaart, de
basispolitiezorg en de grensbewaking. De beveiliging van Schiphol
gebeurt in nauwe samenwerking met de particuliere
beveiligingsdiensten. Een particuliere beveiligingsdienst (Securop)
is ingeschakeld om de ruimbagage door te lichten, voor het
fouilleren van passagiers, voor het houden van profile
checks van passagiers en om toezicht te houden op het
schoonmaakpersoneel. De Marechaussee surveilleert in het kader van
de politiezorg in het gebied, neemt aangiftes op van slachtoffers
van criminaliteit, houdt zich bezig met de bestrijding van
zakkenrollerij en van diefstallen van bagage van en uit auto’s,
enzovoorts. De grensbewakingstaak betreft de controle van
reisdocumenten van in-, door- en uitreizende passagiers (in 1993
werden 7.584 mensen Nederland weer uitgezet; in 1994: 7.863) en
voert pre-boarding controles uit om te voorkomen dat
passagiers zonder geldige reisdocumenten op Schiphol aankomen. In
de periode van februari tot december 1994 zijn op 185 vluchten op
deze wijze in het buitenland controles uitgevoerd die tot 476
weigeringen van personen hebben geleid. De Marechaussee gaat er
vanuit dat deze pre-boarding checks een preventieve werking
hebben omdat in diezelfde periode 525 personen na het bekend worden
van die checks niet meer voor de reis met het vliegtuig zijn komen
opdagen (terwijl zij al in het bezit waren van een geldig
ticket).

De justitile dienst wordt vrijwel geheel in beslag genomen door
de bestrijding van de smokkel van drugs. De aandacht gaat uit naar
drugskoeriers en naar de eventuele medeplichtigen die werkzaam zijn
op de luchthaven.

Om de burgerluchtvaart beter te kunnen beveiligen is niet elk
deel van het terrein van Schiphol voor iedereen toegankelijk. Er
zijn speciale beschermde gebieden die slechts door personen die in
het bezit zijn van een zogenaamd Schipholpasje mogen worden
betreden. Bagagemedewerkers, schoonmakers, cateringpersoneel,
bewakingspersoneel of technici beschikken over een pasje om in deze
gebieden hun werkzaamheden te kunnen verrichten. Op Schiphol hebben
ongeveer 20.000 mensen zo’n pasje. Daarnaast zijn er 25.000
oproepkrachten die bij ziekte, vakantie of vrije dagen het
reguliere personeel vervangen. In een continu bedrijf als Schiphol
moet namelijk altijd vervangend personeel aanwezig zijn. Deze
vervangers zijn ook in het bezit van zo’n Schipholpas.

Voor criminele groepen is het, of het nu om drugssmokkel of
mensensmokkel gaat, aantrekkelijk om zulke pasjes in bezit te
krijgen of mensen met zo’n pasje voor hun karretje te spannen.
Criminele groepen kunnen dat onder andere doen door eigen mensen op
de luchthaven te stationeren om de smokkel zo soepel mogelijk, dat
wil zeggen zonder controles, te laten verlopen. De pasjes zijn
derhalve zeer gewild. Tot voor een aantal jaren kon iedereen die
dat voor zijn of haar werk nodig had, een Schipholpas aanvragen en
vrijwel altijd direct in ontvangst nemen. Tegenwoordig wordt iedere
nieuwe aanvraag gescreend op onder andere criminele contacten. Van
alle aanvragen wordt ongeveer 2 tot 3% afgewezen omdat er van zulke
contacten sprake zou zijn. In veel gevallen zijn het familieleden
of partners van bij de politie bekende drugshandelaren of van
anderen uit het criminele milieu die een baan op Schiphol ambiren.
Ongeveer 10% van de aanvragers trekt de sollicitatie in wanneer
bekend wordt gemaakt dat zij nader zullen worden onderzocht.
Bijzondere aandacht in deze procedure voor het verkrijgen van
toegangspassen voor de beveiligde gebieden krijgt het personeel van
luchtvaartmaatschappijen (bemanning, technici, onderhoudsmonteurs),
van de verladers, personeel van de
vrachtafhandeling, schoonmaakmedewerkers en alle nieuwe
uitzendkrachten. De Marechaussee wil in de toekomst een pool van
gecontroleerde uitzendkrachten, omdat zij deze groep werknemers
zeer gevoelig acht voor benvloeding of infiltratie door criminele
organisaties.

5.2.2. Medewerking aan smokkel

Uit de bespreking van de dossiers over criminele groepen die hun
smokkelactiviteiten van drugs, mensen of andere goederen via
Schiphol laten lopen, is duidelijk geworden dat hulp van het
personeel op deze luchthaven (van binnenuit) in die gevallen meer
regel dan uitzondering was. Die medewerking heeft niet zozeer met
Schiphol alleen van doen, maar is een verschijnsel waarmee
vliegvelden overal in de wereld te maken kunnen hebben of krijgen.
De aard van uit te voeren werkzaamheden in het luchtvervoer maakt
dat luchthavens in de wereld kwetsbaar zijn voor georganiseerde
misdaad en wel om de volgende redenen: andere illegale goederen te
smokkelen of om de groepsleden daarmee snel te verplaatsen; –
criminele groepen maken gebruik van de transport- en
overslagfaciliteiten van een luchthaven om drugs of daar tijdelijk
opgeslagen. Deze waardevolle goederen vormen een aantrekkelijk
doelwit voor criminele – veel goederen van waarde worden per
vliegtuig vervoerd. Deze komen aan op een luchthaven en worden
groepen. Omdat de vrachten niet in afgesloten containers, maar los
op pallets zijn verpakt, is het vrij eenvoudig goederen te stelen
door mensen die werkzaam zijn op de luchthaven (vergelijk hiermee
de havendiefstallen van 25 jaar terug (Hoekema, 1973);

en met zo min mogelijke vertraging worden afgehandeld. Indien
bepaalde schakels in die afhandeling niet – de snelheid van
handelen op een luchthaven is hoog. Alles, of het nu goederen of
personen zijn, moet snel goed functioneren, strandt de stroom van
goederen of van mensen ergens in die afhandelingsketen. Elke
vertraging tast het imago van een vliegveld aan en maakt het voor
vervoerders minder aantrekkelijk om daar te landen;

groepen in staat zijn hun mensen in zo’n keten te plaatsen dan
kan de smokkel van drugs of mensen buiten de – de afhandelingsketen
is door de druk snel te moeten werken zo kort mogelijk gemaakt.
Wanneer criminele controles om gebeuren (Soms is het al met drie of
vier mensen mogelijk een hele keten te regelen: een persoon in land
van vertrek die de drugs in het vliegtuig plaatst, een die de
goederen in ontvangst neemt en een die de smokkelwaar door de
douane en grensbewaking sluist). Het maakt veel uit of een
criminele groep het personeel van drie schijven
(afhandelingspunten) moet controleren door geweld, chantage of
corruptie of van tien schijven. Of dit op Schiphol het geval is,
zal hierna worden besproken; mogelijk voor criminele groepen daar
in onder te duiken;

– de grote drukte op een luchthaven als gevolg van het massale
vervoer van mensen en goederen maakt het bewakingsinstanties
vrijwel onmogelijk alles en iedereen te controleren;
– de drukte en de snelheid waarmee een en ander moet worden
afgewerkt, maakt het voor opsporings- en criminele groepen gebruikt
als ontmoetingsplaats en als plaats om hun handel te regelen. –
vliegvelden (in transitoruimtes, lounges, hotels, en dergelijke)
worden door internationaal opererende Kijken wij in het bijzonder
naar Schiphol, dan kunnen de volgende sectoren als kwetsbaar voor
infiltratie door criminele groepen worden aangemerkt:

1. de schoonmaaksector. Personeel van schoonmaakbedrijven kan
met de Schipholpas in principe op veel, zo niet alle terreinen van
de luchthaven komen. Zij zijn dus in staat drugs of gesmokkelde
mensen in ontvangst te nemen en buiten het luchthavengebied te
brengen. Schoonmaakbedrijven en hun personeelsleden vormen derhalve
een doelwit voor criminele groepen die op de een of andere manier
medewerking van binnenuit nastreven;

2. de catering. Het personeel van de catering van vliegtuigen en
van de horeca op Schiphol kan met een pasje op zeer veel plaatsen
komen. Zij zijn dus voor criminele groepen interessant om
bijvoorbeeld drugs uit vliegtuigen te halen voor er controles
plaatsvinden of deze daar juist in te plaatsen vlak voor het
vertrek, enzovoort;

3. bagage-afhandelingssector of de vrachtloodsen. Degenen die op
deze plaatsen werkzaam zijn, kunnen in principe de smokkel van
illegale goederen begeleiden door de smokkelwaar op te vangen en
buiten de opsporingsdiensten om naar de expeditie brengen;

4. de expeditie is kwetsbaar omdat via de expeditie allerlei
smokkelwaar snel naar de plaats van bestemming kan worden
gebracht;
5. vliegtuigbemanningen. Deze personeelsleden hebben veelal een
bijzondere status. Zij worden in afzonderlijke doorgangen
gecontroleerd, kennen de wegen en de mensen op veel luchthavens en
zijn dus bruikbaar om drugs of andere illegale goederen te
smokkelen;

6. de beveiligingssector. De particuliere beveiliging en de
reguliere opsporings- en bewakingsdiensten als douane, AID en
Koninklijke Marechaussee zijn kwetsbaar omdat door chantage, geweld
of corruptie zij door
criminele groepen kunnen worden ingeschakeld voor criminele
activiteiten. Juist omdat bijna alle controles door mensen uit deze
sector moeten worden verricht, is hun medewerking aantrekkelijk
voor criminele groepen. De vraag die vervolgens aan de orde is, is
of criminele groepen er in zijn geslaagd zich in te nestelen op de
luchthaven Schiphol. Om deze vraag te beantwoorden kijken wij –
zoals we hiervoor ook voor de Rotterdamse haven hebben gedaan –
onder andere naar aanwijzingen voor grootschalige diefstallen,
afpersingen, protecties, ontvoeringen of liquidaties van
leidinggevenden of ander personeel. Daarnaast wordt bekeken of
sprake is van corruptie bij het personeel van opsporings- en
bewakingsdiensten op Schiphol dan wel of ander personeel op de
luchthaven te maken heeft met de smokkel van illegale produkten of
mensen. Er zijn geen aanwijzingen dat vakbonden in Nederland op
welke manier ook worden benvloed door of in de greep zijn van
criminele organisaties (zie het deelrapport van Bruinsma over de
bouwnijverheid). Er zijn geen politile of andere berichten bekend
waaruit naar voren komt dat eigenaren en/of bedrijfsleiders te
maken hebben met afpersingspraktijken, opgedrongen protectie,
ontvoeringen en/of liquidaties. Er zijn wel aanwijzingen dat
personeel van Schiphol door diverse figuren worden benaderd om voor
hen bepaalde werkzaamheden te verrichten zoals het meenemen van
pakjes op vluchten, het brengen van goederen naar de beveiligde
gebieden, het buiten Schiphol brengen van gestolen waar, het uit de
bagagekelders weghalen van koffers of tassen. In de meeste gevallen
worden dergelijke verzoeken gemeld aan de autoriteiten, maar daarop
bestaat uiteraard geen volledig zicht. Omdat deze verzoeken
vergezeld gaan van het aanbieden van geld en vrijwel nooit door
middel van (het dreigen met) geweld worden afgedwongen, kan niet
worden gesproken van afpersing of intimidatie. Uiteraard kan dat
laatste niet uitgesloten worden geacht, maar de informatie wijst
niet in die richting en zeker niet in de richting van het
veelvuldig voorkomen van deze praktijken.

Schiphol heeft wel te maken met vrachtdiefstallen. Zoals eerder
al in .3.2 is gemeld wordt er vracht gestolen. In 1994 werden 66
aangiften van vrachtdiefstallen genoteerd. In drie grote
recherchezaken naar diefstallen van goederen was personeel van de
luchthaven betrokken. In de eerste zaak werden in 1994 twee
KLM-medewerkers aangehouden die ervan werden verdacht horloges en
andere kostbare goederen te hebben gestolen. De horloges en parfums
waren afkomstig van trolleys met tax-freeprodukten die
gewoonlijk in vliegtuigen tijdens de reis aan passagiers worden
verkocht. De daders maakten gebruik van de toegangspas van de
luchthaven Schiphol om bij de vliegtuigen te komen en van
schaarwagens om de trolleys uit de vliegtuigen te halen. In totaal
waren zeven andere KLM-medewerkers bij de heling en de verkoop van
deze gestolen goederen betrokken. In de tweede zaak werden door
vier mannen in negen diefstallen in totaal 2.694 harddiskschijven
van pallets gestolen. Deze harddiskschijven werden geleverd aan
computerbedrijven die op hun beurt legaal deze harde schijven aan
klanten doorverkochten. De verdachten in de leeftijd van rond de
dertig jaar waren in het bezit van wapens (maar er is door de
Marechaussee geen geweld geconstateerd) en besteedden hun
opbrengsten aan dure auto’s, horloges en een uitbundig
uitgaansleven. In de derde zaak werd door personeel ter plekke van
pallets die in vrachtloodsen stonden opgeslagen, goederen gestolen.
Een KLM-loodsmedewerker was de hoofdverdachte.

De zaken die hier zijn besproken, en andere berichten bevestigen
dat beeld, laten zien dat deze diefstallen niet door criminele
groepen van buitenaf worden georganiseerd en uitgevoerd, maar door
personeel (al dan niet samen met anderen) dat de verleiding niet
kan weerstaan. Van systematische en op grote schaal uitgevoerde
diefstallen van goederen van de luchthaven door criminele groepen
in of buiten Schiphol zijn, voorzover de kennis reikt, geen sporen
aangetroffen.

In hoeverre criminele groepen actief zijn op de luchthaven is al
eerder besproken in dit deelrapport. De diverse
opsporingsonderzoeken die de afgelopen periode hebben gedraaid
maken duidelijk, dat drugs en mensen worden gesmokkeld door
criminele groepen die medewerking hebben van personeel van de
luchthaven. De indruk daarbij is dat op Schiphol niet de leiding
van deze criminele organisaties actief is. Veeleer is sprake van
criminele activiteiten die door (tijdelijke) ondergeschikte
medeplichtigen en door groepsleden uit de lagere echelons worden
ontplooid. In de meeste overige gevallen zijn het individuen en
kleine handelaars die hun handel op zeer kleine schaal uitvoeren
door persoonlijk of met hulp van een koerier een paar kilo cocane
te smokkelen. Van illegale mensenhandel is een soortgelijk beeld te
schetsen. Ook daar is te zien dat de organisatoren op de
achtergrond niet in beeld komen, maar dat voornamelijk handlangers
en medeplichtigen uit de lagere echelons van criminele organisaties
zichtbaar actief zijn. Het aangeboden materiaal overziend, kan
worden gesteld dat de georganiseerde misdaad zich geen vaste plaats
op Schiphol heeft verworven en zeker geen macht over de luchthaven
heeft veroverd. Wel wordt op allerhande manieren getracht personeel
in te schakelen als hulp bij de smokkel van illegale goederen en
mensen. En daarmee zijn wij bij de beantwoording van de laatste
vraag van deze paragraaf gekomen, namelijk of er
corruptiepraktijken bekend zijn van werknemers van de bedrijven op
Schiphol, politiefunctionarissen, douaniers, particuliere bewakers,
schoonmakers, enzovoorts.

Om dit na te gaan hebben wij een groot aantal landelijke en
lokale politieberichten, dossiers en
Rijksrecherchegegevens nagegaan. Een willekeurige greep uit de
betrouwbare politieberichten ^Noot , dossiers,
jaarverslagen van de Koninklijke Marechaussee,
rijksrechercherapporten uit de afgelopen vijf jaren: handlangers
buiten het gebied;

– een groep KLM-medewerkers uit de bagagekelder nam koffers met
drugs van de band en bracht die naar tegen enkele leden van de
Koninklijke Marechaussee en (2) van betrokkenheid in 31 gevallen
van – volgens het officile jaarverslag over het jaar 1993
^Noot is melding gemaakt van (1) vier
corruptie-onderzoeken Schipholmedewerkers bij criminele
activiteiten;

• een Surinaamse criminele organisatie had voor de smokkel van
  cocane de medewerking van twee douaniers;
• in 1990 is een douanier aangehouden in verband met de smokkel
  van drugs;
• in een periode van vijf maanden in 1994-1995 zijn door het
  Sluisteam bijna 60 personen die werkzaam zijn op Schiphol verdacht
  van actieve medewerking aan mensensmokkel;

westen van het land;
– drie politiemensen van de Dienst Luchtvaart werkten als
uitsmijter en portier bij horecagelegenheden in het Marechaussee.
De functionaris zorgde in zijn vrije tijd voor een stempel om
voorlopige visa te verlengen. Na – een Surinaamse mensensmokkelaar
werkte via een dubieus reisbureau samen met een lid van Koninklijke
een rijksrecherche-onderzoek is de functionaris geschorst;

criminele groep bestaande, uit woonwagenbewoners;
– een Schipholmedewerker werd aangehouden tijdens het plaatsen van
drugs in een vliegtuig voor een om naar Nederland te smokkelen;
– een criminele groep uit Suriname maakte gebruik van
Schipholmedewerkers om cocane buiten de douane

• een criminele organisatie had douaniers omgekocht om cocane uit
  Suriname naar Nederland te smokkelen;
• diverse medewerkers en bemanningsleden van een
  luchtvaartmaatschappij waren betrokken bij de smokkel van
  cocane;

en beschikte over een pasje voor het betreden van de beveiligde
gebieden; – een eerder oneervol ontslagen luchthavenpolitieman
werkte in zijn nieuwe functie als bewaker op Schiphol goederen als
tv’s, audio-apparatuur en leren jasjes in een horecagelegenheid.
Het lid van de Marechaussee – een douane-ambtenaar en een lid van
de Koninklijke Marechaussee verkochten drugs en diverse gestolen
was tevens werkzaam als portier bij een disco;

dat deze groep gebruik maakte van twee leden van de Koninklijke
Marechaussee, een douanier en een – een opsporingsonderzoek van een
regiokorps naar een grote autochtone criminele groep bracht aan het
licht medewerkster bij de douane. Zij werden er allen van verdacht
koeriers voor deze groep op Schiphol op te vangen en naar buiten te
begeleiden. Bovendien bestond in dat tactische onderzoek de
verdenking dat twee douanemedewerkers informatie over het
opsporingsonderzoek aan de criminele organisatie doorspeelden;
leverde geen concrete zaak op;

– een rijksrecherche-onderzoek naar een douanier die ervan werd
verdacht op Schiphol cocane te smokkelen Surinaamse herkomst,
waarnaar de rijksrecherche onderzoeken heeft ingesteld. (Voor meer
informatie hierover – naast deze gevallen waren er andere zaken met
betrekking tot leden van de Koninklijke Marechaussee van wordt
verwezen naar de deelrapporten van Bovenkerk en Fijnaut over de
Surinaamse connectie en over de Amsterdamse situatie in deze reeks
studies.)

De besproken gevallen geven aan dat op Schiphol, in vergelijking
met de haven Rotterdam, medewerking van binnenuit aan criminele
groepen een grotere rol speelt en de omvang daarvan ook groter is.
Hoewel de werkelijke omvang van criminele contacten en
medeplichtigheid van betrokken personeel, bewakingsdiensten,
douaniers en leden van de Koninklijke Marechaussee om begrijpelijke
redenen niet feitelijk kan worden vastgesteld, kan op grond van de
hier gepresenteerde voorvallen, die slechts op een deel van het
aantal berichten en zaken zijn gebaseerd, worden vastgesteld dat op
Schiphol medewerking aan criminele groepen vaker dan incidenteel
plaats vindt. Het blijkt dat Schiphol in een aantal sectoren en op
meer plaatsen poreus is. Het aantal van bijna 60 personeelsleden
die het Sluisteam in zijn jonge bestaan heeft getraceerd, wijst op
een meer dan incidentele medewerking aan smokkelactiviteiten.
Hierbij moet niet worden vergeten dat wil mensensmokkel
plaatsvinden, dat nooit onzichtbaar kan gebeuren. Mensen kun je
niet verstoppen. Van de smokkel van drugs kan worden aangenomen dat
drugs ongemerkt via de legale goederenstroom door de controles
kunnen slippen. Illegale immigranten moeten worden opgevangen en
onopgemerkt naar buiten worden geloodst. Deze handelingen kunnen
nooit door vreemdelingen die rechtstreeks vanuit elders in de
wereld worden aangevlogen, zelfstandig worden uitgevoerd. Hulp van
medeplichtigen die de weg kennen en weten hoe en waar illegale
passagiers naartoe moeten, is onmisbaar.

vorige        
volgende        
inhoudsopgave en zoeken