Samenwerking in de Europese opsporing

Jelle van Buuren en Wil van der Schans

Criminaliteit internationaliseert in een rap tempo. De ministers van Justitie van de lidstaten van de Europese Unie proberen als antwoord de Europese politie- en justitiesamenwerking vlot te trekken. Daarbij concentreren ze zich vooral op ingewikkelde trajecten om de wetgeving te harmoniseren. Het is echter maar helemaal de vraag of op dat gebied de oplossingen liggen. lees meer

Amnesty International
Jelle van Buuren en Wil van der Schans

Criminaliteit internationaliseert in een hoog tempo. Waar politie en justitie nog steeds gebonden zijn aan nationale regels en grenzen, opereren criminele organisaties in flexibele netwerken die zich weinig aantrekken van zoiets oubolligs als landsgrenzen of nationaliteit. In reactie daarop zoeken de autoriteiten steeds meer de internationale samenwerking. Bij de internationale opsporing zijn de rechten van verdachten echter nogal eens het ondergeschoven kindje. lees meer

Nieuw uitgave: Misleidende Methode

over hoe de AIVD vluchtelingen benadert

Misleidende methode begint met achtergrondinformatie over de positie van asielzoekers in Nederland en de procedures waarmee ze te maken krijgen.
Hoofdstuk 2 gaat over de Immigratie- en Naturalisatiedienst. De IND speelt een centrale rol in de asielprocedure en het horen van asielzoekers. Wat gebeurt er met de informatie uit de vertrouwelijke gehoren van asielzoekers? Welk onderzoek doet de IND zelf? En wat is hierbij de rol van het Bureau Bijzondere Zaken van de IND? Voor welke asielzoekers bestaat bijzondere belangstelling?
Centraal in hoofdstuk 3 staat de BVD (tegenwoordig AIVD) en de manier waarop deze dienst informatie verzamelt onder vluchtelingen. Wie benadert de BVD, en waarom juist deze mensen? Op welke manier gebeurt dat, en zijn degenen die benaderd worden om informatie te leveren gezien hun (kwetsbare) positie in staat om medewerking te weigeren? Is het voor hen mogelijk een inschatting te maken van de gevolgen van het praten met de BVD?
In hoofdstuk 4 onderzoeken we de samenwerking tussen de verschillende diensten die zich bezighouden met het verzamelen van informatie over asielzoekers en migranten. De IND, haar afdeling Bureau Bijzondere Zaken, de BVD, de Vreemdelingendienst en buitenlandse inlichtingendiensten azen allemaal op bepaalde informatie. Hoe werken zij samen? In hoeverre hebben zij toegang tot elkaars informatie, en is er overleg? Is deze samenwerking inzichtelijk en controleerbaar, of kunnen asielzoekers en migranten alleen maar hopen dat informatie over hen niet bij de inlichtingendienst van hun land van herkomst terechtkomt?
In de conclusies komen de lijnen uit de voorgaande hoofdstukken samen en kijken we naar de ontwikkelingen op dit gebied die plaatsvonden in de onderzoeksperiode, van de publicatie van De vluchteling achtervolgd (begin jaren negentig) tot in het begin van de nieuwe eeuw. Wat is er in die tijd veranderd? En waar gaat het naartoe?

lees meer

Nieuw uitgave: Misleidende Methode
over hoe de AIVD vluchtelingen benadert

Misleidende methode begint met achtergrondinformatie over de positie van asielzoekers in Nederland en de procedures waarmee ze te maken krijgen.
Hoofdstuk 2 gaat over de Immigratie- en Naturalisatiedienst. De IND speelt een centrale rol in de asielprocedure en het horen van asielzoekers. Wat gebeurt er met de informatie uit de vertrouwelijke gehoren van asielzoekers? Welk onderzoek doet de IND zelf? En wat is hierbij de rol van het Bureau Bijzondere Zaken van de IND? Voor welke asielzoekers bestaat bijzondere belangstelling?
Centraal in hoofdstuk 3 staat de BVD (tegenwoordig AIVD) en de manier waarop deze dienst informatie verzamelt onder vluchtelingen. Wie benadert de BVD, en waarom juist deze mensen? Op welke manier gebeurt dat, en zijn degenen die benaderd worden om informatie te leveren gezien hun (kwetsbare) positie in staat om medewerking te weigeren? Is het voor hen mogelijk een inschatting te maken van de gevolgen van het praten met de BVD?
In hoofdstuk 4 onderzoeken we de samenwerking tussen de verschillende diensten die zich bezighouden met het verzamelen van informatie over asielzoekers en migranten. De IND, haar afdeling Bureau Bijzondere Zaken, de BVD, de Vreemdelingendienst en buitenlandse inlichtingendiensten azen allemaal op bepaalde informatie. Hoe werken zij samen? In hoeverre hebben zij toegang tot elkaars informatie, en is er overleg? Is deze samenwerking inzichtelijk en controleerbaar, of kunnen asielzoekers en migranten alleen maar hopen dat informatie over hen niet bij de inlichtingendienst van hun land van herkomst terechtkomt?
In de conclusies komen de lijnen uit de voorgaande hoofdstukken samen en kijken we naar de ontwikkelingen op dit gebied die plaatsvonden in de onderzoeksperiode, van de publicatie van De vluchteling achtervolgd (begin jaren negentig) tot in het begin van de nieuwe eeuw. Wat is er in die tijd veranderd? En waar gaat het naartoe?

De vluchteling als informant

Uitzending van 7 november van het VPRO progamme Argos over het binnenkort te verschijnen boek: Misleidende Methode waarin we verslag doen van een onderzoek naar de wijze waarop de AIVD asielzoekers benaderd
In de uitzending komen drie verhalen aan bod die ook in het boek terugkomen.

Kamervragen SP over hoe de AIVD vluchtelingen werft

De kamervragen zijn op 11 november ingediend naar aanleiding van de uitzending van Argos over het binnenkort te verschijnen boek: Misleidende Methode.

Convenant tussen de AIVD en de IND

Op 19 juni sloten de AIVD en de IND een convenant over nauwere samenwerking

Onderzoek van de regering naar mogelijkheid invoeren veiligheidstoets bij vreemdelingen
Justitie.nl

De ministerraad heeft op voorstel van minister Verdonk voor Vreemdelingenzaken en Integratie ingestemd met een onderzoek naar de haalbaarheid van de invoering van een nationale veiligheidstoets in de vreemdelingenketen. Een dergelijke toets houdt in dat met gebruik van risicoprofielen en gesystematiseerde bestandsvergelijking tussen de verschillende organisaties in de vreemdelingen- en veiligheidsketen alle toelatingsaanvragen getoetst worden op de risico’s voor de nationale veiligheid die de toelating van de vreemdeling met zich mee brengt. Het kabinet reageert hiermee op de aanbevelingen in het advies ‘Vreemdelingenbeleid en Terrorismebestrijding’ van de Adviescommissie voor Vreemdelingenzaken (ACVZ).

AIVD in de rechtszaal
Donner wil bewijsmateriaal AIVD wettig maken

Ravage nr 9, 27 juni 2003
door Wil van der Schans

Tot tweemaal toe leidde rechtszaken tegen vermeende moslim-terroristen in Rotterdam, die gebaseerd waren op informatie van de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) tot vrijspraak van de verdachten. Dit deed de discussie weer oplaaien over een wetswijziging, die mogelijk moet maken dat informatie van de AIVD gebruikt kan worden in processen tegen terroristen. Minister van Justitie Donner kondigde op 20 juni aan een wetswijziging voor te bereiden. Glijdt Nederland alsnog af naar een geheime dienststaat?

Notitie informatie van inlichtingen en veiligheidsdiensten in strafproces
Justitie.nl

Tijdens de eerste termijn van het algemeen overleg over de notitie ‘Terrorisme en de bescherming van de samenleving’ (Kamerstukken II 2002/2003, 27 925, nr. 94) en enkele andere stukken inzake de bestrijding van het internationaal terrorisme dat plaatsvond op 30 september jl. is mij verzocht Uw Kamer een samenhangende notitie te doen toekomen over het gebruik van informatie van inlichtingen- en veiligheidsdiensten in het strafproces. Voorts is mij verzocht deze notitie zo mogelijk nog voor de tweede termijn van het algemeen overleg aan Uw Kamer toe te zenden. Tegen toezending van een dergelijke notitie binnen de voorgestelde tijdspanne heb ik tijdens het overleg ingebracht dat in dat geval de notitie vooruit zou lopen op rechtspraak waarin het gebruik van AIVD-informatie in het strafproces aan de orde is. Uw Kamer heeft hiervoor begrip getoond, maar vroeg mij wel om binnen de gestelde termijn een overzicht te verstrekken van de onderwerpen die in de samenhangende notitie worden besproken. Gaarne voldoe ik met het onderstaande aan dit verzoek.

Gemeenschappelijk Controle Orgaan Europol presenteert eerste activiteitenverslag
College Bescherming PersoonsgegevensHet Gemeenschappelijk Controle Orgaan (GCO) voor Europol presenteert op 23 oktober 2003 zijn eerste activiteitenverslag. Het GCO is een onafhankelijk orgaan dat toezicht houdt op de verwerkingen van persoonsgegevens binnen de Europese politiedienst Europol. In het GCO zitten afgevaardigden van privacytoezichthouders uit de 15 EU-lidstaten. De afgelopen jaren heeft het GCO veel tijd gestoken in het ontwikkelen van verschillende methoden om toezicht te houden op de bescherming van persoonsgegevens en de bescherming van de persoonlijke levenssfeer bij Europol. Er is onder andere een begin gemaakt met het regulier uitvoeren van audits naar de verwerkingen van bij Europol. Het activiteitenverslag bestrijkt de eerste vier jaar van het bestaan van het GCO en geeft een uitgebreid overzicht van privacy-issues in relatie tot het werk van Europol.

Nationale Sigint Organisatie opgericht
Security.nl
Jelle van Buuren

De Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst AIVD en de Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst MIVD gaan bij de onderschepping van satellietcommunicatie samenwerken in een nieuwe organisatie: de Nationale Sigint Organisatie NSO. Dat blijkt uit een convenant tussen de MIVD en de AIVD dat op 13 oktober is gepubliceerd. De nieuwe organisatie wordt opgericht om de satellietinterceptiecapaciteit ten behoeve van terrorismebestrijding uit te breiden. Dat is een van de actiepunten die de regering heeft opgenomen in het actieplan terrorismebestrijding en veiligheid, dat de regering aannam na de aanslagen van 11 september 2001.

Mevis erkent schaduwzijden van advies: “het gevaar zit vooral in de perfectie”
Netkwesties.nl

Minister Donner van Justitie stuurde onlangs de ontwerpwet Gegevensvergaring in de Informatiemaatschappij naar de Raad van State. Het rapport-Mevis lag hieraan ten grondslag. Maar professor Mevis bekijkt het ook van de andere kant: “Ik ben huiveriger geworden voor meer bevoegdheden voor de politie.” Paul Mevis, hoogleraar strafrecht van de Erasmus Universiteit Rotterdam en voorzitter van de commissie die het voorstel voorbereidde, schat dat ruim 80 procent van het rapport van zijn commissie Strafvorderlijke gegevensvergaring is opgenomen in de wetgeving. Het gevolg: bedrijven en instellingen zijn straks verplicht om persoonsgegevens af te dragen als de politie hierom vraagt. Professor Mevis zweeg tot nu toe, maar sprak met Netkwesties open over zijn overwegingen.

Identificatieplicht wordt uitgebreid, Wetsvoorstel naar Tweede Kamer
19 september 2003
Justitie.nl

Minister Donner heeft, mede namens minister Remkes van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, het wetsvoorstel dat de uitbreiding van de identificatieplicht regelt naar de Tweede Kamer gestuurd. Het kabinet besloot vorig jaar tot invoering van een identificatieplicht als onderdeel van een breed pakket aan maatregelen om de rechtshandhaving te versterken. De leeftijd waarop de identificatieplicht ingaat, is gesteld op veertien jaar.

wrong time, wrong place?
Nederlandse jongen dreigt naar Zweden te worden uitgeleverd

In de ochtend van 14 juni 2001 begon er in Zweden, in de stad Göteborg, een Eurotop. Maarten was die nacht in de stad aangekomen en had de pech een slaapplaats te hebben gekozen in een door de gemeente toegewezen school die op die ochtend omsingeld werd door de politie voor een massa-arrestatie van alle (ongeveer 240) mensen die zich op die plek bevonden. Hij werd gearresteerd en naar Nederland gedeporteerd. Ongeveer vier maanden later kreeg hij bericht van een Zweedse groep voor de ondersteuning van hen die na de Eurotop waren aangeklaagd; hij zou internationaal worden gezocht voor zware ordeverstoring en geweldpleging tegen een agent. Na enige navraag bleek dat hij inderdaad gezocht wordt.

Resolutie van de Europese Raad betreffende de beveiliging van de bijeenkomsten van de Europese Raad en andere vergelijkbare evenementen
Enfopol 92, 4 november 2002

Hiernieuwde afspraken over het uitwisselen van persoonsgegevens ‘van personen of groepen op weg naar het evenement van wie op goede gronden wordt aangenomen dat zij de lidstaat willen betreden met het oogmerk de openbare orde en de veiligheid rond het evenement te verstoren, dan wel strafbare feiten in samenhang met het evenement willen begaan.’

Engelse politie zet anti-terrorismewetten tegen activisten
Statewatch.org

The Metropolitan Police are using anti-terrorist legislation against protesters demonstrating at Europe’s biggest annual arms fair which was opened today by Geoff Hoon, UK defence minister, in London’s Docklands. The police have invoked Section 44 of Terrorism Act 2000 which allows assistant chief constables (or the commander in the case of the Metropolitan police) to authorise extended stop and search where they “consider it expedient for the prevention of acts of terrorism”.

Casualty of War: eight weeks of counter-terrorism in rural England
liberty-human-rights.org.uk

“Casualty of War: eight weeks of counter-terrorism in rural England”, report by Liberty, Gloucestershire Weapons Inspectors and Berkshire Citizens Inspection Agency (CIA): July 2003

Police questioned over terror act use
bbc.co.uk

Home Secretary David Blunkett has ordered police to explain why they used anti-terrorism legislation against protesters at Europe’s biggest arms fair.

Planet 27/11/2003

Gepubliceerd op donderdag 27 november 2003

(P7) De introductie van biometrie voor identificatie is niet per se de perfecte oplossing voor de groeiende problemen met de vaststelling van de identiteit van personen. Dat vindt minister Donner. Minister van Justitie Piet Hein Donner sprak zojuist tijdens het ITeR-eindcongres: de oogst van acht jaar ITeR (doc) van het Nationaal Programma Informatietechnologie en Recht (Iter) in het Kurhaus in Scheveningen.

“Omdat het recht lijdt tot open, uniforme en voorspelbare identiteitscontroles, kan een identiteitsfraudeur zich daaraan aanpassen en ook de biometrische hindernis nemen”, aldus Donner. De minister was overigens niet lijfelijk aanwezig op het congres maar stuurde een videoband, en noemde die “een toepassing van de mogelijkheden van de moderne techniek.”

lees meer

Ravage nr 9, 27 juni 2003
door Wil van der Schans

Tot tweemaal toe leidde rechtszaken tegen vermeende moslim-terroristen in Rotterdam, die gebaseerd waren op informatie van de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) tot vrijspraak van de verdachten. Dit deed de discussie weer oplaaien over een wetswijziging, die mogelijk moet maken dat informatie van de AIVD gebruikt kan worden in processen tegen terroristen. Minister van Justitie Donner kondigde op 20 juni aan een wetswijziging voor te bereiden. Glijdt Nederland alsnog af naar een geheime dienststaat?

lees meer

Den Haag vergeet de alledaagse politiesamenwerking aan de grens

Jelle van Buuren en Wil van der Schans

In Limburg pioniert de politie volop met grensoverschrijdende politiesamenwerking. Dat moet ook wel, gezien de geografische ligging. Voor alledaagse obstakels worden pragmatische oplossingen gezocht. Maar daarbij stuit de politie vaak op de onnavolgbare logica van de Haagse bureaucratie. ‘In Limburg moeten we wel Europees denken, anders overleven we niet.’ lees meer

AIVD schiet tekort in uitvoering van kerntaken
24 – 11 – 2003
NRC
Door Louis Sèvéke (OBIV)

Zolang de informatie van de inlichtingendienst AIVD niet betrouwbaar genoeg is, is het geen goed idee met nieuwe repressieve wetgeving op het terrein van terroristische misdrijven te komen, meent Louis Sèvéke.
Over de aansturing van en de controle op de inlichtingendienst AIVD is de afgelopen maanden weer veel te doen geweest. Helaas is minder aandacht uitgegaan naar de kernactiviteit van de dienst: levert hij voldoende, juiste en betrouwbare informatie om het hoofd te bieden aan allerhande bedreigingen van de staatsveiligheid? Internationaal bestaat er juist op dat vlak veel commotie. Begonnen de Amerikanen en de Britten immers niet een oorlog op grond van onjuiste of gemanipuleerde inlichtingen?

lees meer

NRC Handelblad

Zolang de informatie van de inlichtingendienst AIVD niet betrouwbaar genoeg is, is het geen goed idee met nieuwe repressieve wetgeving op het terrein van terroristische misdrijven te komen, meent Louis Sèvéke. lees meer

AIVD misbruikt onzekere positie asielzoeker

In weerwil van eerder gemaakte afspraken doet de geheime dienst nog steeds loze beloftes aan asielzoekers om gevoelige informatie te verkrijgen. De persoonsdossiers van de Immigratie- en Naturalisatie Dienst dienen als naslagwerk voor de AIVD. Dit schrijft Buro Jansen & Janssen in ‘Misleidende Methode’. lees meer

Tot tweemaal toe leidde rechtszaken tegen vermeende moslim-terroristen in Rotterdam, die gebaseerd waren op informatie van de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) tot vrijspraak van de verdachten. Dit deed de discussie weer oplaaien over een wetswijziging, die mogelijk moet maken dat informatie van de AIVD gebruikt kan worden in processen tegen terroristen. Minister van Justitie Donner kondigde op 20 juni aan een wetswijziging voor te bereiden. Glijdt Nederland alsnog af naar een geheime dienststaat?
lees meer

College Bescherming Persoonsgegevens 18/11/2003

De Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport heeft het College bescherming persoonsgegevens (CBP) om advies gevraagd over het wetsvoorstel fraudebestrijding zorgverzekeringswetten. Het CBP beperkt zijn reactie tot een advies inzake:

• het opnemen van een identificatieplicht in de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ) en de Ziekenfondswet (Zfw) (artikelen I, onderdeel A, en III, onderdeel B);
• de invoering van het sofi-nummer in de Wet op de toegang ziektekostenverzekeringen 1998 (Wtz 1998) (artikel II, onderdeel A);
• het gebruik van een elektronische infrastructuur voor gegevensuitwisseling ter uitvoering van de Zfw (artikel III, onderdeel D)

lees meer

Campaigners urge caution in face of new technology

Amelia Gentleman in Paris
Saturday November 15, 2003
The Guardian

The words “papers please” have terrible echoes of Europe’s most repressive history. The rounding up of Jews, the oppression of migrant workers, and the removal of political undesirables have all been made easier by efficient identity controls.

But in modern Europe, the reality has recently been less highly charged. There is little sinister about the daily use of ID cards in railway stations and post offices. If anything, they make the queues move faster; most view them with benign indifference.

lees meer

Ahmed was in Irak advocaat van iemand uit de `inner cicle’ van Saddam Hoessein. De CIA en de BVD waren zeer geïnteresseerd in zijn ervaringen en spraken hem meerdere malen na zijn aankomst in 1999 in Nederland. Ahmed vertelt: `”Natuurlijk”, zei meneer Bert van de BVD, “krijg je een verblijfsvergunning voor bewezen diensten.”‘ Eerst moest Ahmed echter alles wat hij wist netjes aan de geheime dienst vertellen. Zijn advocaat, mr. Schoorl uit Alkmaar, moest hem duidelijk maken dat de bvdgeen verblijfsvergunningen verstrekt.
Dit boek is een vervolg op De vluchteling achtervolgd, het in 1990 door Buro Jansen & Janssen uitgevoerde onderzoek naar de bemoeienissen van de BVD met vluchtelingen en asielzoekers. De belangrijkste conclusie van dat onderzoek was toen dat het voor de betrokken asielzoekers en vluchtelingen vaak erg onduidelijk en verwarrend was dat de bvdook via de politie opereert. Het onderscheid tussen de vreemdelingendienst van de politie (destijds verantwoordelijk voor procedures rond verblijfsvergunningen) en de inlichtingendienst (die mensen werft als informant) was niet altijd duidelijk. Omdat die twee functies in de praktijk vaak ook nog werden gecombineerd door een en dezelfde persoon, was het voor nieuwkomers extra moeilijk om erachter te komen waar ze aan toe waren.
Voor de betrokken asielzoeker betekende dit systeem van `dubbele petten’ dat er weinig overeind bleef van het officiële recht om medewerking aan het werk van inlichtingendiensten te weigeren. Helemaal omdat, zoals uit dat onderzoek bleek, middelen als intimidatie, bedreiging en misleiding (`Als je niet meewerkt, waarom zouden we je dan een asielstatus verstrekken?’) niet werden geschuwd.
De vluchteling achtervolgd deed bij verschijning in 1991 behoorlijk wat stof opwaaien. Er was veel media-aandacht voor het onderzoek en het leidde tot Kamervragen. Het boekje zorgde voor verspreiding van kennis over de risico’s van samenwerking met inlichtingendiensten.

Nieuw onderzoek

Tien jaar later is er veel veranderd, maar de pogingen om asielzoekers en migranten te werven als informant gaan door. De politieke verhoudingen in de wereld hebben zich gewijzigd: het zijn nu andere landen waar vluchtelingen vandaan komen, en ze komen deels om andere redenen. Tegelijkertijd staan terrorisme en mensensmokkel hoog op de politieke agenda. De asielprocedures zijn aangescherpt en het is nu niet langer de Vreemdelingendienst maar de Immigratie- en Naturalisatiedienst IND, van het ministerie van Justitie) die verantwoordelijk is voor de toelatingsprocedure. De IND heeft haar eigen Bureau Bijzondere Zaken voor onderzoek naar asielzoekers die van een misdrijf worden verdacht, en om de inlichtingendiensten van interessante informatie te kunnen voorzien.
In dezelfde periode is het werk van inlichtingendiensten en het opsporingsonderzoek van politie en justitie naar elkaar toe geschoven, deels overlapt het elkaar zelfs. Dit levert onduidelijke situaties op waar ook asielzoekers en migranten mee te maken kunnen krijgen. Zo let de AIVD niet langer alleen op de politieke achtergrond van asielzoekers en migranten (een inlichtingentaak), de dienst doet ook onderzoek naar mensensmokkel en georganiseerde misdaad (meer opsporingswerk). Dit alles in nauwe samenwerking met gespecialiseerde politiediensten binnen heel Europa.
De afgelopen jaren zijn de procedures voor een verblijfsvergunning in Nederland strenger geworden, en de mogelijkheden er een te krijgen kleiner. Voor asielzoekers, die toch al in een kwetsbare positie verkeren, werd de afhankelijkheid van Nederlandse instanties daardoor versterkt. Tegen deze achtergrond waren wij benieuwd hoe het nu toegaat bij het benaderen van asielzoekers.

Openlijke controle

Dit hernieuwd onderzoek naar de bemoeienissen van inlichtingendiensten met asielzoekers en migranten vond plaats vanuit de doelstelling die Buro Jansen & Janssen al jarenlang nastreeft: meer openheid over en controle op politie, justitie en inlichtingendiensten. Zonder publicatie van praktijken die anders geheim zouden blijven, is geen openbare controle mogelijk.
Daarnaast streven we naar de versterking van de positie van asielzoekers, die zich tijdens de procedure voor een verblijfsvergunning in een onzekere positie bevinden. Voor hen moet duidelijk zijn wanneer ze met de IND te maken hebben inzake hun eigen asielverzoek, en wanneer het belang van inlichtingendiensten vooropstaat. Met deze publicatie in de hand kunnen advocaten, vluchtelingenorganisaties en andere belangenbehartigers een asielzoeker die benaderd is beter bijstaan of, zo mogelijk, voorkomen dat het zover komt.
Dit boek Misleidende Methode begint met enige achtergrondinformatie over de positie van asielzoekers in Nederland en de procedures waarmee ze te maken krijgen. Hoofdstuk 2 gaat over de Immigratie- en Naturalisatiedienst. De IND speelt een centrale rol in de asielprocedure en het horen van asielzoekers. Wat gebeurt er met de informatie uit de vertrouwelijke gehoren van asielzoekers? Welk onderzoek doet de IND zelf? En wat is hierbij de rol van het Bureau Bijzondere Zaken van de IND? Voor welke asielzoekers bestaat bijzondere belangstelling?
Centraal in hoofdstuk 3 staat de BVD(tegenwoordig AIVD)en de manier waarop deze dienst informatie verzamelt onder vluchtelingen. Wie benadert de BVD, en waarom juist deze mensen? Op welke manier gebeurt dat, en zijn degenen die benaderd worden om informatie te leveren gezien hun (kwetsbare) positie in staat om medewerking te weigeren? Is het voor hen mogelijk een inschatting te maken van de gevolgen van het praten met de BVD?
In hoofdstuk 4 onderzoeken we de samenwerking tussen de verschillende diensten die zich bezighouden met het verzamelen van informatie over asielzoekers en migranten. De IND, haar afdeling Bureau Bijzondere Zaken, de BVD, de Vreemdelingendienst en buitenlandse inlichtingendiensten azen allemaal op bepaalde informatie. Hoe werken zij samen? In hoeverre hebben zij toegang tot elkaars informatie, en is er overleg? Is deze samenwerking inzichtelijk en controleerbaar, of kunnen asielzoekers en migranten alleen maar hopen dat informatie over hen niet bij de inlichtingendienst van hun land van herkomst terechtkomt?
In de conclusies komen de lijnen uit de voorgaande hoofdstukken samen en kijken we naar de ontwikkelingen op dit gebied die plaatsvonden in de onderzoeksperiode, van de publicatie van De vluchteling achtervolgd (begin jaren negentig) tot in het begin van de nieuwe eeuw. Wat is er in die tijd veranderd? En waar gaat het naartoe?

Verantwoording
Tot slot een verantwoording over de gebezigde onderzoeksmethoden en bronnen. We hebben gebruikgemaakt van informatie die openbaar was en informatie die we met een beroep op de Wet Openbaarheid van Bestuur openbaar hebben gemaakt (zie literatuurlijst).
Daarnaast hebben we voor dit onderzoek honderden telefoontjes gepleegd: met asielzoekers, vluchtelingen en migranten, met advocaten, vluchtelingen- en migrantenorganisaties, met deskundigen van universiteiten en met journalisten. In enkele tientallen gevallen leidde dit tot gesprekken met de asielzoeker en/of migrant zelf of zijn belangenbehartiger. Sommigen van hen zijn met naam en toenaam terug te vinden in de voorbeelden die dit boek illustreren, anderen bleven om begrijpelijke redenen liever anoniem.
Het was niet makkelijk om met asielzoekers te spreken over hun ervaringen met inlichtingendiensten. Sommigen waren bang dat dit gevolgen voor hun procedure voor verblijfsrecht in Nederland zou hebben. Anderen waren bang voor repercussies uit de eigen gemeenschap als ze te boek kwamen staan als iemand die contacten met inlichtingendiensten had gehad. Vaak wilden mensen maar liever niet herinnerd worden aan die gesprekken.
We hebben ook veel migrantenorganisaties aangeschreven en gesproken. Politieke organisaties van bijvoorbeeld Turkse, Koerdische of Iraanse migranten hadden wel ervaringen met informanten, maar verkozen om daarmee niet in de openbaarheid te treden. Anders dan tien jaar geleden hadden ze er nu ieder hun eigen reden voor om de zaken in eigen kring af te handelen.
Degenen die wel met ons spraken, deden dat omdat ze het belangrijk vonden hun teleurstelling en frustratie over de werkwijze van inlichtingendiensten met andere vluchtelingen(organisaties) te delen. Sommige verhalen mochten we slechts als achtergrondinformatie gebruiken, andere konden wemet of zonder de naam van degene die het betrof publiceren. Instemming van de betrokkenen stond voor ons voorop bij het maken van dit boek.

Een van onze informatiebronnen vraagt om wat nadere toelichting, en dat is Hilbrand Nawijn. Het is van belang te weten dat wij voor dit onderzoek met hem spraken in augustus 2001. Hij was toen vreemdelingenadvocaat; daarvoor was hij jarenlang directeur van de IND. Na het gesprek is hij een paar maanden minister van Vreemdelingenzaken en Integratie geweest voor de Lijst Pim Fortuyn, de [kk]lpf[kx]. Nawijn gaf ons achtergrondinformatie over het functioneren van Bureau Bijzondere Zaken van de IND.

Opvallend is dat we vooral met mannen gesproken hebben. Onduidelijk is of de inlichtingendiensten vooral mannen benaderen, bijvoorbeeld omdat die vaker `interessante’ functies in het leger hebben, en wij dus bij navraag naar deze gesprekken automatisch bij mannen terechtkwamen. Het kan ook zijn dat vrouwen die benaderd zijn hierover geen contact hebben gezocht met bijvoorbeeld hun advocaat, waardoor hun verhaal onbekend bleef.

Hoofdstuk 1
De procedure

Hoofdstuk 2
Het hemd van het lijf gevraagd: de IND op het inlichtingenpad

Hoofdstuk 3
Asielzoekers bespied

Hoofdstuk 4
Samen weten we nog net iets meer

Conclusie

Nawoord

Tips lees meer

Tweede Kamer der Staten-Generaal

2

Vergaderjaar 2003/–2004
KST71843
0304tkkst29218-6
ISSN 0921 – 7371
Sdu Uitgevers

29 218 Wijziging en aanvulling van de Wet op de identificatieplicht, het Wetboek van Strafrecht, de Algemene wet bestuursrecht, de Politiewet 1993 en enige andere wetten in verband met de invoering van een identificatieplicht van burgers ten opzichte van ambtenaren van politie aangesteld voor de uitvoering van de politietaak en van toezichthouders (Wet op de uitgebreide identificatieplicht)

Nr. 6 VERSLAG

Vastgesteld op 13 november 2003
De vaste commissie voor Justitie 1 belast met het voorbereidend onderzoek van dit wetsvoorstel, brengt als volgt verslag uit van haar bevindingen.Onder het voorbehoud dat de regering de gestelde vragen tijdig zal hebben beantwoord, acht de commissie de openbare behandeling van het wetsvoorstel voldoende voorbereid.

lees meer