8. SAMENVATTING EN CONCLUSIES

In ons land is de bouwnijverheid een economische sector waar
veel geld in omgaat. Er is vrijwel altijd behoefte aan
bouwactiviteiten. Criminele groepen zouden indien gewenst met
racketeering een vaste bron van inkomen kunnen krijgen. Het
bouwproces is en blijft kwetsbaar in Nederland. Standaardiseren in
de bouwnijverheid is vrijwel onmogelijk. Er moet ter plekke worden
gebouwd. Bovendien is het bouwproces uiterst arbeidsintensief
waardoor de kosten per produktie-eenheid erg hoog liggen. Personeel
moet altijd naar de bouwplaats worden gebracht in tegenstelling tot
andere bedrijfstakken die hun produktie naar gebieden met de
goedkoopste arbeidskrachten kunnen verplaatsen. Die kwetsbaarheid
wordt verhoogd door de grote onderlinge concurrentie.
Bouwondernemers moeten onder grote tijdsdruk het produktieproces
uitvoeren. De bouwnijverheid is zeer gefragmenteerd en flexibel.
Het grote aantal bouwbedrijven biedt aan ruim 330.000 mensen werk.
De meeste bedrijven hebben nauwelijks zelf personeel in dienst en
bestaan relatief kort. Dit korte bestaan wordt mede in de hand
gewerkt door de snelheid waarmee kan worden teruggekeerd in de
bouwnijverheid. Het is in Nederland vrij eenvoudig als nieuwe
onderneming tot de bouwnijverheid toe te treden (personeel, kennis
en kapitaalgoederen zijn makkelijk in te huren of via een katvanger
te koop). Het aantal faillissementen in de bouwnijverheid is groter
dan in andere bedrijfstakken. Als gevolg van te weinig kapitaal en
te gering eigen vermogen lopen veel bedrijven het risico van
faillissement.

lees meer

5.7. De internationale context

Afval en de verwerking daarvan zijn vanzelfsprekend niet een
typisch Nederlands probleem. Alle welvarende landen worstelen met
dezelfde problematiek en zoeken naar aanvaardbare oplossingen voor
hun afval. Nu bestaan er aanzienlijke verschillen tussen landen wat
betreft hun wetgeving op het gebied van het milieu en de handhaving
daarvan. Zo worden afval, afvalverwerking en afvalrecycling in elk
land anders gedefinieerd. Die afwijkende interpretaties leveren
speelruimte op om internationaal met afval geld te verdienen. Ook
zijn er verschillen wat betreft verwerkingscapaciteit van afval en
wijken de prijzen voor afvalverwerking sterk van elkaar af. Om de
kosten te drukken zijn Nederlandse afvalverwerkingsbedrijven en
internationaal opererende afvalmakelaars altijd geneigd te zoeken
naar plaatsen waar de verwerking van het afval de minste kosten met
zich meebrengt. Het openstellen van de grenzen tussen EU-landen en
Oosteuropese landen heeft geleid tot een grote vervoersbeweging van
afval naar en door die landen. De export van Nederlands afval is
weliswaar aan vergunningen gebonden maar dat blijkt in de praktijk
nauwelijks beperkingen met zich mee te brengen. Dit komt doordat in
de landen waar het afval zijn bestemming vindt, meestal geen of
nauwelijks serieuze controles worden uitgevoerd. Zonder die
controles is het papier van de vergunningaanvraag geduldig en kan
een makelaar zonder risico zo’n exportvergunning aanvragen. Wat
eigenlijk gebeurt is dat afvalproblemen van landen met een
strengere wetgeving worden verplaatst naar landen met een minder
strenge wetgeving. De milieuproblemen nemen in de ontvangende
landen toe omdat zij vaak niet de beschikking hebben over voldoende
verwerkingscapaciteit of kwalitatief toereikende
verwerkingsinstallaties. Aan ontdoeners wordt wel de Nederlandse
verwerkingsprijs per ton afval in rekening gebracht, maar in
Oost-Europa zijn de gemaakte kosten slechts een fractie daarvan. De
winst is voor de makelaar. Het volgende voorbeeld illustreert de
gevolgen van een internationale context van afvalverwerking.Een
afvalmakelaar wil een partij zinkafval via de haven Rotterdam naar
Polen en Brazili brengen onder het mom van recycling. Beide landen
deelden officieel mee dat verwerking van zinkafval daar onmogelijk
was of milieuhyginisch niet verantwoord kon worden verwerkt: er
bleef namelijk te veel giftig afval over na recycling. De
afvalmakelaar rekende de ontdoeners van het zinkafval f.230,- per
ton, betaalde het Poolse bedrijf f.80,- per ton en nam het
herwonnen zink voor eenzelfde bedrag terug. Met de verkoop hiervan
verdiende de makelaar in Nederland f.1000,- per ton. Uiteindelijk
was Polen de dupe. Allerlei uiterst giftige stoffen als cadmium en
zware metalen lagen her en der verspreid op stortplaatsen in Polen
en de opbrengst was laag.

lees meer

5. CONCLUSIES

We hebben in het voorgaande al in zekere zin geconcludeerd dat
de in hoofdstuk 1 geformuleerde onderzoeksvragen voor wat betreft
de verzekeringsbranche niet kunnen worden beantwoord.
Desalniettemin kan op basis van het voorgaande een aantal
voorzichtige conclusies worden getrokken. Door de grote onderlinge
concurrentie in de verzekeringsbranche lijken de
acceptatievoorwaarden voor sommige verzekeringen steeds soepeler te
worden. Hierdoor ontstaat er meer gelegenheid tot frauderen.
Verzekeringsmaatschappijen nemen veel schades als gevolg van fraude
voor lief. Zij gaan er vanuit dat dit onlosmakelijk met de branche
is verbonden en dat hierover tegenover de klant niet al te moeilijk
moet worden gedaan. Vaak vertoont men deze klantgerichte houding
met name bij hogere schades (van grote ondernemingen) en niet bij
kleinere schades (van kleine bedrijven en individuele burgers).
Moeilijk doen impliceert namelijk voor de betreffende maatschappij
een slechte naam in de verzekeringsmarkt. Het CIS en
branche-organisaties geven aan dat zij – voorzover zij dat weten en
uitspreken – over het algemeen niet te maken hebben met criminele
groepen. Er zou alleen sprake zijn van een toename van het aantal
fraudes door individuele klanten van verzekeringsmaatschappijen,
maar deze toename wordt niet met openbare gegevens gestaafd. Wel
worden diverse malen kleine assurantiebemiddelingsbedrijven genoemd
vanwege hun kwetsbaarheid voor benvloeding van of overname door
criminele groepen. De ECD wijst ook op deze kwetsbaarheid.

lees meer

3.3. Zaakanalyse in de wildlifebranche

Door de CRI zijn ons vijftien dossiers met betrekking tot
wildlifecriminaliteit ter beschikking gesteld (CRI-AID, 1994). Deze
zaken bevinden zich vrijwel alle in de pro-actieve fase van het
opsporingsonderzoek, met uitzondering van n die zich in de fase van
het gerechtelijk vooronderzoek bevindt. Hoewel de meeste
regiokorpsen de bestrijding van milieucriminaliteit hoog in het
vaandel hebben staan en zelfs als prioriteit
hebben gesteld, is het feitelijke aantal opsporingsonderzoeken naar
de illegale wildlifehandel zeer beperkt. Voor een deel heeft dat te
maken met de relatieve onbekendheid bij de politiekorpsen en het OM
met dit soort strafzaken. Bovendien beschikt de politie over weinig
kennis van deze handel. Als laatste mogelijkheid mag natuurlijk
niet worden uitgesloten dat er zich in Nederland gewoon niet veel
wildlifecriminaliteit voordoet (zie vorige paragraaf).

lees meer

10.5 De opsporingsmethoden

10.5.1 Opsporingsmethoden algemeen

A. Gebrek aan normering

lees meer

2.6 Buitenlandse en allochtone groepen

2.6.1 Aanleiding onderzoek

Onderzoek naar buitenlandse en allochtone groepen en
georganiseerde criminaliteit is een gevoelige aangelegenheid. Het
kan, als er niet zorgvuldig mee wordt omgegaan, gemakkelijk voedsel
geven aan racistische vooroordelen. Tot nu toe is aan het onderwerp
nauwelijks aandacht besteed. Er bestaat geen duidelijk beeld over
de rol van buitenlandse en allochtone groepen in de georganiseerde
criminaliteit in Nederland. De CRI-analyses geven daar slechts
zijdelings antwoord op.

lees meer

3.9 Gooi en Vechtstreek

3.9.1 Doorgelaten containers Gooi en Vechtstreek

Uit het onderzoek van de commissie blijkt dat de politieregio
Gooi en Vechtstreek verschillende malen betrokken is geweest bij
gecontroleerde afleveringen. De drugs zouden wel steeds in beslag
zijn genomen. CID-chef Van der Putten vertrok van de politie
Dordrecht naar de politie Gooi en Vechtstreek. Van der Putten
introduceerde FIOD-medewerker De Jongh bij de CID Gooi en
Vechtstreek. Voor de activiteiten van De Jongh voor Gooi en
Vechtstreek is een convenant afgesloten tussen de FIOD en de
politie Gooi en Vechtstreek. Het OM zou voor deze gecontroleerde
afleveringen toestemming hebben gegeven. Het is echter onduidelijk
of toenmalig CID-officier van justitie Van der Kerk ook op de
hoogte is gesteld van de rol van de politie. De
commissie heeft verschillende voorbeelden aangetroffen in de regio
Gooi en Vechtstreek van het gebruik van deze methode.
Informant
In september 1994 werd een container met 11.000 kilo softdrugs
via een gecontroleerd traject binnengebracht en in beslag genomen.
Daarbij is een vergelijkbare methode gehanteerd als hiervoor is
beschreven. Een criminele organisatie heeft een informant
benaderd om een partij van ongeveer 10.000 kilo binnen te
trekken. De informant zou daarvoor de beschikking krijgen
over de bill of lading. Een andere informant zou met hulp
van de politie de drugs naar een loods vervoeren, waarna de politie
de drugs verder zou verspreiden naar de adressen die de criminele
organisatie zou opgeven.

lees meer

6.5 Combinatie van methoden

Methoden worden in combinatie ingezet. Het gesoleerd gebruiken
van een van de beschreven methoden komt nauwelijks voor. De
opsporing en vervolging van criminele organisaties doet politie en
justitie verschillende methoden tegelijkertijd inzetten.

lees meer

9.2 Openbaar ministerie

9.2.1 Inleiding

Het openbaarministerie (OM) is belast met de strafrechtelijke
handhaving van de rechtsorde. Daartoe draagt het OM het gezag over
de opsporing en beschikt het over het vervolgingsmonopolie. Verder
heeft het OM verschillende andere taken en sinds de
inwerkingtreding van de Politiewet 1993, taken die voorvloeien uit
het medebeheer van de politie. De officieren van justitie staan in
het hirarchische verband van het openbaar ministerie onder het
gezag van de hoofdofficier van justitie en via deze onder dat van
de procureur-generaal bij het hof. Daarnaast bestaat
ondergeschiktheid van alle leden van het openbaar ministerie aan de
minister van Justitie (artikel 5 RO). De opsporingsbevoegdheid
wordt door de wet toebedeeld aan de individuele officier van
justitie (artikel 141 Sv). Hij kan bevelen geven inzake de
opsporing van strafbare feiten aan andere personen met opsporing
belast (artikel 148 Sv) en kan strafbare feiten doen opsporen
(artikel 149 Sv). Met de opsporing van strafbare feiten zijn, naast
de politie, ook andere diensten belast. Het onderstaande beperkt
zich tot het gezag dat het OM over de politie uitoefent. Veel wat
in dit hoofdstuk aan de orde komt is ook van toepassing op de
relatie tussen het OM en de bijzondere opsporingsdiensten.

lees meer

166 gewettigd  dat  de  verdachte  zich  schuldig  had  gemaakt  aan  overtreding  van  art.  140  Sr,  van  art.  416, 417 en 417bis Sr, van art. 2, 3 jo. 10 en 11 van de Opiumwet, en van art. 1 onder a, b, jo. 31 van de Wet   op   de   kansspelen.   Het   gerechtelijk   vooronderzoek   werd   bovenal   aangevraagd   om   voor   de periode  1  januari  1993  “tot  heden”  nader  onderzoek  te  kunnen  doen  naar  bepaalde  bankrekeningen en  van  banken  bescheiden  te  verkrijgen  betreffende  zowel  deze  rekeningen  als  inzake  de  contacten die  door  de  verdachte  en  een  aantal  rechtspersonen  werden  onderhouden  met  de  desbetreffende banken. Op 1 december 1997 stemde de rechter-commissaris te Haarlem in met de vordering van het gerechtelijk vooronderzoek. De  analyse  die  naar  aanleiding  van  het  BVD-bericht  was  gevraagd  aangaande  de  handel  en wandel  van  De  J.  ging  minder  ver  dan  die  naar  de  bedrijvigheden  van  J.  Holthuis  lichtte  dit,  sprekend over de twee subjecten, als volgt toe363: “Wij  hebben  primair  gekozen  voor  J.  Een  van  de  redenen  daarvoor  was  dat  er  over  Van  V. en   L.   geen   snipper   bewijs   bestond.   Bovendien   was   de   meineedzaak   onder   leiding   van officier  Slits  gaande.  (…)  De  J.  is  inderdaad  nooit  echt  verhoord.  Er  is  ook  niet  werkelijk  op gerechercheerd. De nadruk lag van meet af aan op J. Hier speelt zeker ook wel een rol dat het  LRT,  maar  ook  het  landelijk  parket,  een  groot  capaciteitsprobleem  had.  Beide  werden eigenlijk constant overvraagd en dat terwijl ze nog midden in een opbouwfase verkeerden.” Niettemin leidde het BVD-bericht in eerste instantie tot een vrij omvangrijk rapport dat op 23 augustus 1997 werd afgerond. Naast een overzicht van de familiale relaties bevat het vooral samenvattingen en analyses  van  een  reeks  CID-berichten.  De  voornaamste  conclusie  was  dat  een  familielid  van  De  J. betrokken was bij criminele activiteiten. Het vormde in die zin een bevestiging van de aanhef van het BVD-bericht.  Het  advies  luidde  dan  ook  om  nader  onderzoek  in  te  stellen  naar  dit  familielid  en  diens bedrijven  in  relatie  tot  het  onderzoek  060.  Naar  aanleiding  van  dit  rapport  werd  beslist  om  in  een eerste fase, tot het einde van 1997, informatie in te winnen over zowel alle personen als alle bedrijven die in het BVD-bericht werden genoemd.364 De belangrijkste bron hiertoe vormden de ettelijke zakken en  dozen  “bescheiden”  uit  de  kamer  van  De  J.  die  nog  bij  de  FIOD  stonden  en  die  in  de  loop  van augustus,   september   en   oktober   door   het   team   werden   opgehaald.   Verder   werden   onder   meer belastinggegevens,  CID-dossiers  en  relevante  berichten  van  Interpol  onderzocht.  Via  een  peilbaken en   een   videocamera   werd   getracht   meer   zicht   te   krijgen   op   zijn   bewegingen.   Tussendoor   werd geregeld    nagegaan    hoever    het    onderzoek    was    gevorderd    en    werden    de    resultaten    ervan gepresenteerd aan de teamleiding. Op 7 januari 1998 werd de balans opgemaakt. Die was – voorlopig – dat er betreffende De J. “geen opvallende resultaten” naar voren waren gekomen. Maar er bleef wel nog het een en ander aan onderzoek te doen. Dit zou tegen maart 1998 moeten zijn afgerond.365 Wat  tenslotte  het  onderzoek  naar  de  “Taartman”  betreft  is  het  –  afgaande  op  het  journaal  – duidelijk dat hieraan, in nauw overleg met de onderzoekers in Haarlem, toch ook de nodige aandacht werd  besteed.366  Zo  werd  op  10  oktober  1997  een  projectplan  voor  de  aanpak  van  dit  onderzoek afgerond   en   naar   hen   doorgespeeld.   Op   17   oktober   werd   een   lid   van   het   LRT   in   Haarlem gedetacheerd  om  het  onderzoek  van  nabij  te  kunnen  volgen.  Enigszins  verrassend  is  het  dat  pas  op 23 oktober enkele leden van het team naar Amsterdam gingen om het rechtshulpverzoek uit Sri Lanka te bekijken waarvan Blok reeds in juli 1997 gewag maakte. Het belang van dit verzoek voor het eigen onderzoek  was  echter  kennelijk  duidelijk  voor  het  team.  Op  31  oktober  reeds  werd  de  afhandeling ervan formeel toevertrouwd aan het LBOM. Op 6 november werd een eerste analyse van het verzoek, tezamen met een analyse van het Haarlemse onderzoek (ondertussen Carex getiteld), gepresenteerd                                                 363 Interview H. Holthuis d.d. 17 januari 2001. 364 Zie het deelproject betreffende De J., niet gedateerd (C3). 365 Zie het (tweede) deelproject inzake De J., niet gedateerd (C3). 366 Hetgeen volgt is met name gebaseerd op de mutaties in het journaal (F23).

90 noodzakelijk   was   dat   het   team   het   materiaal   ter   beschikking   kreeg   onder   dezelfde   condities   als waaronder  het  werd  verstrekt  aan  de  rijksrecherche.  Hij  voorzag  in  dit  verband  alleen  problemen  met materiaal dat afkomstig was van bijvoorbeeld de korpsbeheerder van Kennemerland. 3.5.3 De instemming van het college en de minister van Justitie Uit  de  notulen  van  de  vergadering  van  het  college  van  procureurs-generaal  op  4  september  1996  – die  voor  het  onderhavige  punt  (punt  3  van  de  15  punten)  overigens  werd  bijgewoond  door  Holthuis, Zwerwer en Noordhoek – blijkt dat het college met de beide onderzoeksplannen instemde.98 Wat  het  eerste  onderzoeksspoor  betreft  stemde  het  college  in  met  het  voorstel  en  besliste  dat alle  onderzoeken  die  in  het  kader  van  dit  vervolgonderzoek  relevant  waren,  hierin  moesten  worden ondergebracht. Ook moest een goede verbinding tot stand worden gebracht met het meineedonderzoek   tegen   L.   en   V.   in   verband   met   hun   optreden   voor   de   Commissie-Van   Traa. Holthuis zou worden verzocht om eventuele problemen te melden bij het college. Voor wat de financiering betreft werd beslist dat die zou gebeuren met BOP-gelden. Verder vond het college dat het team de beschikking moest hebben over alle informatie waarop het “staatsgeheim” berust. “Van een andere orde is de vraag of die informatie is te gebruiken voor de bewijsvoering i.v.m. toezeggingen   die   zijn   gedaan   aan   gehoorden   in   het   “fact-finding”   onderzoek”.   Holthuis   kreeg   de opdracht  mee  om  –  ook  in  relatie  tot  het  meineedonderzoek  dat  volgens  het  college  moest  worden “doorgezet” – de landsadvocaat om advies te vragen op dit punt. Tenslotte werd vastgelegd dat in de overlegvergadering  van  11  september  de  minister  op  de  hoogte  zou  worden  gebracht  van  de  stand van zaken. Met  betrekking  tot  het  voorstel  voor  “het  tweede  spoor  van  het  onderzoek”  werd  in  de  notulen  – afgezien  van  een  personele  kwestie  –  alleen  opgetekend  dat  dit  onderzoek  in  beginsel  een  jaar  zou duren terwijl rond 1 februari 1997 een tussenevaluatie zou plaatsvinden. Verder  werd  door  het  college  besloten  dat  Gonsalves  voor  beide  sporen  als  portefeuillehouder zou optreden. Hierom lag het ook voor de hand dat Gonsalves in de overlegvergadering met de minister van Justitie op  11  september  1996  onder  punt  4  (“Zware  georganiseerde  criminaliteit”,  een  van  de  16  punten) meldde dat er een plan van aanpak was en dat het met veel inspanning mogelijk zou zijn om de beide teams per 1 oktober 1996 te laten starten.99 Verder werden er door Docters van Leeuwen en Ficq nog punten  aan  de  orde  gesteld  zoals  de  aanwijzing  van  de  leden  van  het  openbaar  ministerie  en  de bewijstechnische   problemen   in   verband   met   de   afgelegde   verklaringen.   Ficq   wees   er   overigens uitdrukkelijk   op   dat   in   het   vervolgonderzoek   een   aantal   reeds   lopende   onderzoeken   zou   worden geïntegreerd   Om   welke   onderzoeken   het   concreet   ging   werd   evenals   in   de   vergadering   van   het college  d.d.  4  september  1996  ook  nu  niet  gespecificeerd.  Blijkens  de  notulen  nam  de  minister  deze mededelingen  louter  voor  kennisgeving  aan.  Zij  stelde  er  geen  vragen  bij  en  maakte  er  ook  geen opmerkingen over. 3.6 Conclusie Wie zich de commotie voor de geest haalt die de bevindingen van de Commissie-Van Traa en van het Fort-team  breed  in  de  Nederlandse  samenleving  verwekten  beseft  dat  een  nader  onderzoek  naar  de werkelijke toedracht van de IRT-affaire haast onontkoombaar was. Naar het gevoel van velen was “de                                                 98 Vastgestelde  notulen  van  de  vergadering  van  het  college  van  procureurs-generaal  d.d.  4  september  1996  (B1).   De vastgestelde notulen wijken op dit punt overigens niet af van de conceptnotulen (B2). Verder blijkt uit deze notulen dat deze vergadering ook werd bijgewoond door H. van Brummen en F. van Straelen. 99 Notulen  van  de  overlegvergadering  tussen  de  minister   van  Justitie  en  het  college  van  procureurs-generaal  d.d.  11 september 1996 (C1).