3.3. De economische situatie van de
afvalverwerkingsbranche

In de afvalbranche bestaan grote verschillen tussen de
hoeveelheid aangeboden soorten afval en de verwerkingscapaciteit
van de afvalverwerkingsbranche (VROM, 1995, 20). In deze vrij jonge
economische sector is er ook nog geen evenwicht tussen vraag en
aanbod. Enerzijds leiden deze verschillen tot fricties in de markt
die illegale verwerking van afval in de hand werken, anderzijds tot
grotere winstmogelijkheden voor bedrijven die van die fricties
handig gebruik weten te maken. Zo sluit de verwijderingscapaciteit
nog steeds niet aan op het afvalaanbod, waardoor niet altijd de
meest geigende wijze van verwijdering wordt of kan worden
toegepast. Als gevolg daarvan moeten ook grote hoeveelheden afval
worden gexporteerd naar het buitenland. Maar het omgekeerde is ook
het geval. De capaciteit voor het schoonmaken van verontreinigende
grond is groter dan het binnenlandse aanbod vervuilde grond. Deze
frictie leidt derhalve tot de invoer van verontreinigende grond uit
het buitenland. Een overcapaciteit van stort in de afvalbranche en
een tekort aan reinigingsinstallaties kan leiden tot een grotere
stort in plaats van een noodzakelijke verbranding of destillatie.
Als laatste kan worden genoemd dat voor diverse soorten afval niet
of nauwelijks verwerkingstechnieken operationeel zijn (batterijen)
waardoor noodgedwongen naar een andere, minder geschikte
verwerkingstechniek moet worden uitgezien. Zo wordt vliegas
verwerkt in beton of asfalt, maar omdat het aanbod de vraag
overtreft blijft stort als enig alternatief over. De afvalmarkt is
sterk in beweging. De kleinere, van oudsher familiebedrijven zullen
steeds grotere concurrentie gaan ondervinden van kapitaalkrachtige
bedrijven, die proberen monopolieposities in de afvalketen te
krijgen (zie ook .5.8). Hoe meer onderdelen van die afvalketen een
bedrijf in bezit heeft, des te groter zijn de winstkansen voor het
bedrijf en des te moeilijker dat bedrijf door de overheid is te
controleren. De grote bedrijven zullen de kleinere na verloop van
tijd uit de markt drukken omdat de afvalverwerking aan steeds
hogere milieu-eisen moet voldoen. En die eisen in de
milieuwetgeving hebben tot gevolg dat grotere investeringen nodig
zijn om verwerkingsinstallaties te laten bouwen. De overheid kan
daaraan tegemoet komen door via allerlei subsidies te verstrekken
de kleinere bedrijven te steunen, maar deze praktijk zal als gevolg
van de TCR/TCA-affaire in de toekomst vermoedelijk minder vaak
voorkomen.

lees meer

1. INLEIDING:

ACHTERGRONDEN EN OPZET VAN HET ONDERZOEK

Recentelijk is een nieuwe, aantrekkelijke illegale markt ontdekt
waar met crimineel gedrag geld valt te verdienen. Die markt bestaat
uit het illegaal weghalen van allerlei bedreigde en beschermde
dieren en planten uit hun natuurlijke omgeving om ze vervolgens met
grote winst te verkopen aan klanten uit de westerse wereld die om
diverse redenen willen pronken met het bezit van exotische dieren
of planten. Als de berichten in de media waar zijn, dan is hierin
in de afgelopen jaren op internationale schaal een levendige handel
ontstaan. De handelaren bekommeren zich niet om het behoud van de
natuur en verrijken zich ten koste van flora en fauna van landen
als Madagaskar, Nigeria, Indonesi, Brazili, om maar enkele
leveranciers te noemen. Reptielen, papegaaien, apen, schildpadden
worden uit hun natuurlijke omgeving weggeroofd en vervolgens onder
veelal erbarmelijke omstandigheden per schip of per vliegtuig naar
het rijke westen op transport gezet. Veel dieren sterven voor zij
hun eindbestemming hebben bereikt of anders spoedig nadat zij bij
de natuurliefhebber in een te kleine kooi zijn neergezet en
ondeskundig zijn verzorgd. Deze illegale handel in planten en
dieren wordt ook wel de groene drugshandel genoemd omdat hierin
veel geld valt te verdienen. Volgens diverse berichten in de media
en in politievakbladen zou deze wildlifebranche volledig in handen
zijn van de georganiseerde misdaad. De verdiensten zouden volgens
diverse schattingen enorm zijn. Organisaties als het Wereld Natuur
Fonds en Greenpeace hebben de noodklok geluid over het
leegplunderen van de natuur. Hoe exotischer een dier of een plant
en hoe zeldzamer, des te groter de bedragen die door klanten worden
betaald. Weliswaar bestaan er internationale verdragen op dit
gebied maar de illegale handel in dieren en planten zou nog steeds
blijven groeien en wel in zo’n aard en omvang dat vele dier- en
plantesoorten op korte termijn met uitsterven worden bedreigd. Al
deze berichten vormen voldoende reden om in Nederland na te gaan
wat de eventuele betrokkenheid van de georganiseerde misdaad in de
wildlifebranche is. In deze deelstudie staan de volgende drie
onderzoeksvragen centraal: 1. welke criminele groepen maken zich in
Nederland schuldig aan de illegale handel in bedreigde dier- en
plantsoorten? 2. Op wat voor manieren wordt deze vorm van illegale
handel gepleegd? 3. Hoe worden de opbrengsten uit deze illegale
handel besteed? Om deze drie vragen te kunnen beantwoorden is als
volgt te werk gegaan. Eerst is een aantal gesprekken
gevoerd met experts op het gebied van de wildlifehandel. Vervolgens
is bestaand statistisch materiaal geraadpleegd waarmee vermoedelijk
de omvang van deze vormen van illegale handel kan worden geschat.
Daarnaast is gebruik gemaakt van vijftien dossiers over pro-actieve
opsporingsonderzoeken die afkomstig zijn van diverse regiokorpsen
en van de CRI. Bovendien stelde de CRI enkele andere analyses en
dossiers over de genoemde onderwerpen ter beschikking. Ten slotte
is door de Algemene Inspectie Dienst van het ministerie van
Landbouw, Natuurbeheer en Visserij informatie ter beschikking
gesteld over de aard en de omvang van de uitgevoerde controles op
dit gebied. Dit deelrapport is als volgt opgebouwd. In het volgende
hoofdstuk worden de achtergronden van de wildlifebranche
geschilderd. Wij beperken ons noodgedwongen tot het beschrijven van
enkele facetten van deze internationale markt. Daarna wordt de
handelsketen beschreven. Vervolgens komt in het derde hoofdstuk de
officieel geregistreerde criminaliteit op het gebied van de
wildlife aan bod. In .3.2 wordt ingegaan op de manieren waarop deze
illegale handel in dieren en planten wordt uitgevoerd (de smokkel).
In de daarop volgende paragraaf (3.3) worden aan de hand van het
analyseschema de daders beschreven en de wijze waarop zij hun
criminele activiteiten organiseren op basis van de dossiers van de
Nederlandse politie. Het rapport wordt afgesloten met enkele
conclusies.

lees meer

10.12 Aanbevelingen organisatie opsporing

De commissie beveelt het volgende aan voor de organisatie van de
opsporing. De commissie vraagt de Kamer een oordeel te geven over
deze aanbevelingen.

lees meer

2.11 Contra-strategien

2.11.1 Aanleiding onderzoek

Uit het onderzoek door de onderzoeksgroep Fijnaut blijkt dat
contra-strategien door criminele organisaties tegen politie en
justitie een wezenlijk onderdeel vormen van de hedendaagse
georganiseerde criminaliteit. Onder contra-strategien worden
verstaan: observatie door criminele organisaties van politieen
justitiefunctionarissen, intimidatie en bedreiging van politie en
justitie door leden van criminele organisaties, corruptie bij
politie en justitie waarbij de georganiseerde criminaliteit een rol
speelt en oneigenlijke benvloeding van de media. Contra-strategien
door criminele organisaties vormen een nieuw verschijnsel waarmee
politie en justitie in het verleden nauwelijks geconfronteerd
werden.

lees meer

3.4 Delta-methode IRT Noord-Holland/Utrecht

3.4.1 Inleiding

Medio 1992 was er contact tussen CID-chef Dordrecht Van der
Putten en CID-chef Haarlem Langendoen, waarbij de problematiek van
het invoeren van containers met verdovende middelen aan de orde
kwam. ^Noot Langendoen zocht een chauffeur om een
container uit de haven te halen. Van der Putten introduceerde
chauffeur M. bij Langendoen. Langendoen verklaart dat chauffeur M.
vanaf 1992 ook daadwerkelijk is ingeschreven bij de CID Haarlem. De
commissie heeft dat niet kunnen vaststellen. M. was behulpzaam bij
het binnenhalen van containers voor het IRT. Daarmee was de
Delta-methode voor het IRT begonnen.

lees meer

5.5 Beoordeling

Het runnen van informanten heeft geen afzonderlijke (formele)
wettelijke basis. De CID regeling 1995 spreekt niet van
informanten. Politie, justitie en rechterlijke macht hebben het
runnen van informanten en het geven van informatie door informanten
volledig geaccepteerd. Informatie van informanten vormt een
wezenlijk onderdeel van de meeste opsporingsonderzoeken bij de
georganiseerde criminaliteit. De commissie is van oordeel dat voor
het runnen van informanten door de politie een wettelijke basis
noodzakelijk is. Het verwerven van informatie door informanten kan
een beperking van de persoonlijke levenssfeer van burgers inhouden.
Daarnaast blijkt het runnen van informanten dermate complex te zijn
dat een duidelijke wettelijke regeling zowel vanuit het perspectief
van politie en justitie als vanuit de optiek van informanten,
CID-subjecten en verdachten wenselijk is.

lees meer

8.4 Ondersteunende diensten

8.4.1 Inleiding

De CID-en en de tactische recherche maken gebruik van
verschillende ondersteunende eenheden. Het gaat daarbij om eenheden
die werkzaamheden met een geheim karakter verrichten, met name
observatie-acties. De commissie heeft onderzoek gedaan naar de
organisatie en het functioneren van observatieteams (OT’s),
arrestatieteams (AT’s), Secties technische ondersteuning (STO’s),
de Dienst technisch operationele ondersteuning (DTOO) van het Korps
landelijke politiediensten (KLPD), de politile infiltratieteams
(PIT’s) en de bureaus financile ondersteuning (BFO’s).

lees meer

6 Het  plan  van  aanpak  en  de  besprekingen  hierover  in  de  beide  vergaderingen  gingen  voorbij  aan een aantal punten van kritiek en zorg die in de boezem van het LRT waren gerezen en die naderhand inderdaad voor grote problemen zouden gaan zorgen. In de eerste plaats bestond er bij de leiding van het   LRT   van   meet   af   aan   kritiek   op   de   tweesporen-aanpak.   Men   vreesde   dat   de   beide   sporen gemakkelijk in elkaars vaarwater terecht zouden kunnen komen, omdat de onderlinge afbakening niet duidelijk was. In de tweede plaats bestond er binnen het LRT-spoor zelf onzekerheid over het doel (de doelwitten)   van   het   strafrechtelijke   onderzoek.   De   presentaties   van   de   CRI-analisten   en   van   de rijksrecherche over de resultaten van het Fort-onderzoek hadden niet veel houvast gegeven. Wat was er  waar  van  de  parallelimporten  en  zou  de  strafrechtelijke  aanpak  van  de  vermeende  groei-informant daar  licht  op  kunnen  werpen  of  zou  de  aanpak  betrekking  moeten  hebben  op  “nieuwe”  feiten  (na 1994)?  Over  eventuele  andere  verdachten  bestond  bij  het  LRT  nog  grotere  onzekerheid.  Mogelijk zouden  ook  enkele  overheidsfunctionarissen  in  het  opsporingsonderzoek  betrokken  kunnen  worden. Mogelijk, omdat nog vastgesteld moest worden of deze ambtenaren strafbare feiten hadden gepleegd. Achteraf moet dan ook worden vastgesteld dat in het plan van aanpak dat op 4 september 1996 werd goedgekeurd door het college onvoldoende aandacht is besteed aan enkele belangrijke risico’s en problemen, bijvoorbeeld inzake de onderbouwing van de concrete verdenkingen, de bruikbaarheid van het Fort-materiaal en de tweesporen-aanpak. II.2 De start van de beide sporen (oktober 1996 tot april 1997) Spoor 1 van start (oktober 1996 tot april 1997) Begin  oktober  1996  kwam  het  opsporingsteam  van  het  LRT  op  sterkte.  Het  begon  onder  leiding  van Noordhoek   “blanco”.   Dat   was   een   voordeel.   Men   kon   immers   niet   worden   beticht   van   enige vooringenomenheid  in  de  strijd  tussen  Amsterdam  en  Haarlem.  Maar  het  was  ook  een  nadeel.  Het team  moest  zich  de  materie  nog  helemaal  eigen  maken.  Naast  het  regelen  van  allerhande  logistieke voorzieningen  was  het  doornemen  van  het  Fortmateriaal  de  belangrijkste  werkzaamheid  in  de  eerste maanden.  Vervolgens  werd  toegewerkt  naar  een  projectplan  dat  de  basis  zou  gaan  vormen  voor  het opsporingsonderzoek.   Na   enkele   maanden   lezen   werd   besloten   om   van   zes   subjecten,   die   de potentiële   targets   van   het   onderzoek   zouden   kunnen   gaan   worden,   afzonderlijke   rapportages   te maken. De    subjectrapporten,    die    in    maart    1997    gereed    kwamen,    waren    hoofdzakelijk    op    het Fortmateriaal  gebaseerd.  De  conclusie  was  dat  de  aanpak  van  J.  en  Van  V.  het  meeste  perspectief bood waar het ging om mogelijk gepleegde strafbare feiten. Het college stemde enkele weken later in met dit vervolg van het 060-onderzoek, zoals spoor 1 inmiddels werd genoemd. Spoor 2 van start (oktober 1996 tot april 1997) Ongeveer  tezelfdertijd  ging  spoor  2  onder  leiding  van  Zwerwer  van  start.  Het  team  was  nog  niet  op sterkte en zou ook nooit op de beoogde sterkte van circa 11 fte’s uitkomen. In zekere zin was dit spoor de  voortzetting  van  het  Fort-onderzoek.  Immers  het  had  als  opdracht  mee  gekregen  om  verder  te gaan  met  de  beantwoording  van  enkele  vragen  die  aan  het  einde  van  het  Fort-onderzoek  nog  open stonden.  Ook  in  personele  zin  was  er  een  link.  Zowel  Zwerwer  als  een  groot  deel  van  de  beoogde teamleden   hadden   deel   uit   gemaakt   van   het   Fort-team.   Zo   zou   de   rijksrecherche,   die   het   Fort- onderzoek grotendeels voor haar rekening had genomen, een belangrijke bijdrage (4 fte’s) aan spoor 2  leveren.  Maar  op  dit  punt  liepen  de  plannen  spaak.  De  directeur  rijksrecherche  kon  zich  er  niet  in vinden   dat   de   rijksrechercheurs   onder   de   verantwoordelijkheid   zouden   moeten   werken   van   een teamleider  die  niet  tot  de  rijksrecherche  behoorde.  Hij  was  van  mening  dat  dit  de  bijzondere  positie van de rijksrecherche, de “rijksrecherche-identiteit en –entiteit”, kon aantasten. Uiteindelijk zouden de vier betrokken rijksrechercheurs uit het team van spoor 2 worden teruggetrokken. Een   steeds   terugkerend   probleem   bij   spoor   2   was   dat   de   doelstelling   niet   duidelijk   was. Ogenschijnlijk  was  het  duidelijk:  “beginnen  waar  het  Fort-team  geëindigd  is”,  maar  in  de  dagelijkse

176 — parallel-import  vond  plaats  via  containers  met  cocaïne  en  hoogwaardige  marihuana  naast  de containers  die  werden  weggetipt  door  de  betrokken  informant;  hierbij  werd  informatie  over  de cocaïnetransporten bewust weggehouden bij het IRT; — de uitvoering van deze operatie was alleen met behulp van corruptie mogelijk. In de brief werd verder gesteld dat Snijders op verzoek van de minister van Justitie een informatiebron had  onderzocht  die  materiaal  zou  kunnen  leveren  over  de  verdovende  middelenhandel  Colombia- Nederland, onder meer in de IRT-periode. Tenslotte legden  Van  Brummen  en  Holthuis  in  hun  brief  de volgende beslispunten aan het college voor: 1.     De afspraken over het ter beschikking stellen van IRT-materiaal moeten worden gehandhaafd; 2.     Er  dient  een  standpunt  bepaald  te  worden  over  het  wel  of  niet  starten  van  een  onderzoek  naar corruptie; 3.     Er moet een apart onderzoek komen naar de geldstromen tussen Colombia en Nederland; 4.     De  informatiebronnen  in  Zuid-Amerika  (“Schilderstraject”;  onder  anderen  Van  Gogh  en  Vermeer) moeten  nader  worden  geëxploiteerd  (een  plan  van  aanpak  door  Snijders  was  aan  de  stukken toegevoegd). In  een  brief  –  die  overigens  uitsluitend  gericht  was  aan  Van  Brummen  en  niet  aan  diens  collega  en mede-ondertekenaar  Holthuis  –  liet  Docters  van  Leeuwen  weten  dat  in  de  optiek  van  het  college  het laatstgenoemde  beslispunt  bepalend  voor  de  voortgang  was.399  Hij  schreef  dat  het  college  instemde met  verdere  voortgang  van  het  onderzoek.  In  deze  fase  zou  dit  onderzoek  een  oriënterend  karakter moeten hebben, gericht op het verkrijgen van zodanige verklaringen dat de betrouwbaarheid daarvan nader  kan  worden  getoetst  aan  de  hand  van  andere  reeds  beschikbare  informatie.  Op  basis  van  de uitkomsten van deze oriëntatiefase zou het college dan zijn definitieve standpunt bepalen over het wel of  niet  exploiteren  van  deze  bronnen  en  de  verdere  voortgang  van  het  onderzoek.  Bij  een  positieve beslissing  zou  een  exploitatiefase  volgen.  Het  college  was  eveneens  akkoord  met  de  voorgestelde bevoegdheidsverdeling. De  laatste  zinsneden  moeten  aldus  worden  begrepen  dat  de  regie  in  de  oriënterende  fase  zou berusten bij Snijders en dat zij, mits er een exploitatiefase zou volgen, zou worden overgeheveld naar het LBOM.400 Op  dezelfde  dag  dat  Docters  van  Leeuwen  Van  Brummen  formeel  van  de  goedkeuring  van  het college op de hoogte stelde, lichtte Ficq Borghouts in over het “Schilderstraject”. Ook deze verklaarde zich akkoord met de plannen. De   derde   en   laatste   gebeurtenis   waarop   in   het   kielzog   van   de   collegevergadering   van   26 november  1997  moet  worden  gewezen,  betreft  de  uitnodiging  die  Zwerwer  op  18  december  1997 stuurde  aan  Snijders,  Teeven  en  nog  een  andere  officier  van  justitie  voor  een  geheime  ronde-tafel- bijeenkomst.  Doel  van  deze  bijeenkomst  was  om  openhartig  met  elkaar  van  gedachten  te  wisselen over  alle  aspecten  van  georganiseerde  criminaliteit  waarover  de  betrokkenen  kennis  droegen.  De  vier gesprekspartners   zouden   over   nader   te   bepalen   onderwerpen   alle   informatie,   waarover   zij   de beschikking hadden, op tafel moeten leggen. Daarmee zou meer inzicht kunnen worden verworven in “de   ondernomen   opsporingsmethoden,   de   reikwijdte   daarvan,   de   afschermingtechnieken   en   de eventuele  afspraken  met  wie  dan  ook”.401  De  concrete  reden  van  dit  initiatief  was  gelegen  in  een ontmoeting   tussen   een   van   de   procureurs-generaal   en   Zwerwer   waarbij   de   eerstgenoemde   enig ongeloof had tentoongespreid over allerhande hypothesen betreffende de IRT-affaire.402                                                 399 Brief A. Docters van Leeuwen aan H. van Brummen (B1, D21). 400 Brief H. van Brummen en H. Holthuis d.d. 9 december 1997 aan de voorzitter van het college van procureurs-generaal (B1; D21). 401 Brief S. Zwerwer d.d. 18 december 1997 aan J. Snijders, F. Teeven en (…) (D2). 402 Interview S. Zwerwer d.d. 16 januari 2001.

85 verwijt  zou  blijven  klinken  dat  politie  en  justitie  onrechtmatig  van  de  verklaringen  gebruik  hadden gemaakt. 2.     Tijdsverloop  en  publiciteit.  Omdat  er  geen  overschakeling  had  plaatsgevonden  van  “fact-finding naar een strafrechtelijk onderzoek” en de verdachten door alle publicaties op de hoogte waren van de  kennis  van  politie  en  justitie,  was  teruggaan  in  de  tijd  bij  een  nieuw  onderzoek  moeilijk  omdat de kans op het vinden van relevante bewijsstukken miniem was geworden. 3.     Spreiding  (deel)onderzoeken.  Aan  de  ene  kant  werd  bij  dit  punt  opgevoerd  dat  er  al  diverse instanties  met  aanverwante  onderzoeken  bezig  waren  (het  CID-matige  onderzoek  te  Den  Bosch en  het  meineedonderzoek  in  Den  Haag)  en  dat  het  oppakken  van  een  vervolgonderzoek  dus vroeg om verregaande afstemming en tevens zou moeten leiden tot het stopzetten van individuele of afzonderlijke activiteiten. Aan de andere kant werd onverbloemd gesteld dat het voornemen om naar     aanleiding     van     de     rapportage     van     de     rijksrecherche     onder     leiding     van     Zwerwer vervolgonderzoek    te    doen    plaatsvinden    –    gelet    op    de    onwenselijkheid    van    gescheiden onderzoekstrajecten  –  diende  te  worden  heroverwogen.  In  aansluiting  hierop  werd  gesteld  dat “volledige  openheid  van  zaken”,  ook  inzake  alle  gegevens  die  onder  het  staatsgeheim  vielen, noodzakelijk  was  voor  een  goede  projectvoorbereiding;  hieromtrent  dienden  nadere  afspraken  te worden gemaakt. 4.     Relatieve   competentie.   Vooralsnog   werd   de   betrokkenheid   van   bepaalde   parketten   –   namen werden    niet    genoemd    –    niet    wenselijk    geacht;    er    zou    moeten    worden    gepoogd    om aanknopingspunten te vinden voor onderbrenging van de zaak bij een (kernteam)parket buiten de Randstad. 5.     Loyaliteit.  Gezien  de  achtergrond  van  sommige  betrokkenen  zou  de  informatie-inwinning  over criminele  subjecten  bij  de  CID’en  met  de  grootste  voorzichtigheid  moeten  gebeuren:  “Er  lijkt  een substantieel collusiegevaar te zijn”. 6.     Beeldvorming.  Een  dergelijk  onderzoek  door  het  LRT  zou  door  de  politie  worden  gezien  als  een onderzoek tegen collega’s en kon mogelijk dus een negatieve uitstraling hebben in de zin van het niet  of  niet  volledig  verstrekken  van  alle  informatie;  dit  kon  ook  een  nadelige  invloed  hebben  op andere  onderzoeken  van  het  LRT.  Daarnaast  zou  het  LRT  ook  het  stempel  kunnen  krijgen  van een justitiële politie of van een tweede rijksrecherche. Verder kwam, zo vonden de opstellers van de  notitie,  het  moment  waarop  invulling  werd  gegeven  aan  de  derde  taak  van  het  LRT  wel  erg vroeg:  ”Het  LRT  en  gedeeltelijk  ook  het  LBOM  heeft  nog  onvoldoende  tijd  gehad  om  haar  eigen positie   volledig   te   kunnen   waarmaken.   Het   afbreukrisico   voor   beide   diensten   wordt   hiermee vergroot”. 7.     Mediabelangstelling.  Het  onderzoek  zou  kunnen  leiden  tot  verhoogde  belangstelling  van  de  pers voor het LRT en het LBOM. Een doordacht voorlichtingsbeleid en ook extra (beveiligings)maatregelen waren dus noodzakelijk. 8.     Voortgang    overige    LRT-onderzoeken.    Gelet    op    de    beschikbare    capaciteit    zou    een    nieuw onderzoek gevolgen hebben voor de voortgang van de (geplande) onderzoeken en tevens nopen tot projectmatige samenwerking met derden. Gelet op wat zou komen was de belangrijkste conclusie die Van der Burg en Van Gemert trokken dat vooralsnog  onduidelijkheid  bestond  over  de  hoofddoelstelling  van  een  vervolgonderzoek.  Zij  wierpen de  vraag  op  wanneer  het  onderzoek  in  de  ogen  van  de  opdrachtgevers  als  succesvol  kon  worden bestempeld. Was daarbij de vervolging van de mogelijke groei-informant maatgevend of ging het (ook) om  een  strafrechtelijk  onderzoek  tegen  de  twee  betrokken  politiemensen  en  hun  eventuele  rol  in  de organisatie? Met een verwijzing naar de hierboven geformuleerde risicofactoren stelden Van der Burg en    Van    Gemert    voor    om    de    werkopdracht    voorlopig    te    beperken    tot    het    uitvoeren    van    het strafrechtelijk  vervolgonderzoek  gericht  op  de  gedragingen  van  de  in  de  analyse  genoemde  burger, aanvangende  op  een  tijdstip  in  1995.  De  analyse  van  het  Fort-onderzoek  zou  hierbij  slechts  als sturingsinfo  worden  gebruikt.  Volgens  hen  was  op  voorhand  niet  met  zekerheid  te  zeggen  of  de

100 gericht  mogelijk  uit  te  voeren:  op  een  beperkt  aantal  personen  en  vooral  op  hun  vermogenrechtelijke positie.125 Uit  het  persoonlijk  dagrapport  van  Entken  kan  worden  opgemaakt  dat  eind  november  nog  werd gedacht  om  het  onderzoek  te  concentreren  op  een  tiental  subjecten.  Op  2  december  1996  werd echter  beslist:  “6  subjecten  krijgen  een  subjectrapport”.126  De  teamleiding  was  er  zich  kennelijk  van bewust   dat   het   onderzoek   vrij   strak   moest   worden   afgebakend.   Hoe   de   inperking   ervan   tot   zes subjecten precies tot stand is gekomen, valt niet meer na te gaan. 4.3.2 De nadere plannen van spoor 2 Ook  sommige  (beoogde)  leden  van  spoor  2  wachtten  niet  de  presentatie  van  Schouten  en  De  Wit  af om zich voor te bereiden op het verdere onderzoek. Zwerwer zelf bijvoorbeeld  had  op  23  september  1996  een  bijeenkomst  met  vertegenwoordigers van de BVD. Bij deze gelegenheid zette hij niet alleen uiteen wat hem voor ogen stond, maar kon hij ook kennisnemen van BVD-materiaal.127 Op 1 oktober 1996 kwamen de rijksrechercheurs van  spoor  2  in  Tiel  samen  om  naar  aanleiding van een voorstel dat een van hen op papier had gezet, van gedachten te wisselen over een plan van aanpak voor het nadere onderzoek. Primordiaal was in hun ogen dat er eerst een inventarisatie werd gemaakt  van  de  onderzoeken  die  waren  voortgevloeid  uit  het  Fort-onderzoek.  Met  elkaar  wisten  zij van acht tot negen onderzoeken respectievelijk berichten, waaronder het onderzoek naar de meineed voor de Commissie-Van Traa, het onderzoek naar de moord op de informant Swennen, het onderzoek door  Brabant-Noord  naar  de  transporteur,  het  onderzoek  naar  de  criminele  activiteiten  van  een  CID- functionaris    in    Rotterdam-Rijnmond,    het    onderzoek    naar    een    mogelijk    corrupte    politieman    in Kennemerland,  informatie  over  de  vermeende  groei-informant  en  berichten  over  eigendommen  van Van   V.   en   L.   Belangrijk   is   verder   dat   de   deelnemers   aan   deze   bijeenkomst   dit   (deel   van   het) vervolgonderzoek duidelijk zagen als een “rijksrechercheonderzoek” en met klem stelden dat het niet te breed mocht uitwaaieren en dat het ook geen onderzoek moest worden dat in eerste instantie zou moeten  worden  verricht  door  een  normale  eenheid  van  de  rijksrecherche.  Een  van  hen  belastte  zich tot slot met een nadere uitwerking van het plan van aanpak. Op 7 oktober 1996 zou men elkaar weer zien.128 Of,  en  zo  ja,  hoe  de  rijksrechercheurs  hun  ideeën  verder  hebben  uitgewerkt  blijkt  niet  uit  de beschikbare stukken. Wel is het zo dat Zwerwer op 1 november 1996 via het hoofd van het LBOM een geheime nota aan het college van procureurs-generaal schreef waarin hij de onderzoeksopdracht van “team 60 spoor 2” nader preciseerde.129 Of deze nota door hem in overleg met (de) medewerkers van de  rijksrecherche  werd  opgesteld  blijkt  niet  expliciet  uit  dit  stuk.  Bepaalde  kwesties  die  erin  worden aangeroerd  wekken  echter  het  vermoeden  dat  dit  het  geval  is  geweest.  Hoe  dan  ook,  aan  de  hand van  de  openstaande  vragen  die  het  Fort-team  op  het  einde  van  zijn  rapport  had  geformuleerd  en onder verwijzing naar berichten en geruchten over corruptieve contacten formuleerde hij als  Leitmotiv dat  het  onderzoek  helderheid  moest  scheppen  omtrent  de  vraag  of  er  in  Nederland  personen  of instellingen bestonden – op de een of andere wijze gelieerd aan het overheidsapparaat – die gewild of                                                 125 Zie de nota “Opbouw om te komen tot een voorstel voor het tactische onderzoek” d.d. 9 december 1996 (C7) en het “Memorandum” over de opzet van 060 d.d. 9 december 1996 (C6). 126 Zie dagrapport P. Entken (F24). In het teamoverleg van 28 november 1996 werd eveneens kort gediscussieerd over de samenstelling  van  deze  namenlijst:  hoe  definitief  was  hij?  Er  werd  afgesproken  “dat  de  lijst  niet  limitatief  is.  Na  de selectie van de informatie aan de hand van de lijst, vindt de validering en koppeling aan subjecten plaats. Daarna kan het plan van aanpak worden samengesteld”. Zie “Vergaderverslag d.d. 28 november 1996. Spoor 1. Onderzoek 96060” (C7). 127 Notitie S. Zwerwer d.d. 3 september 1999 aan het college van procureurs-generaal (gevoegd bij interview). 128 “Verslag samenkomst Tiel d.d. 1 oktober 1996” d.d. 2 oktober 1996 (C1). 129 S. Zwerwer, “Nadere precisering onderzoeksopdracht team 60 spoor 2” d.d. 1 november 1996 d.t.v. hoofd LBOM aan het college van procureurs-generaal (C1).

114 aangekeken   kan   evenwel   worden   opgemaakt   uit   hun   mutaties   in   de   respectievelijke   journaals. Alvorens hun persoonlijke indrukken weer te geven moet evenwel worden opgemerkt dat “Amsterdam” –    dat    vertegenwoordigd    zou    worden    door    Teeven    –    de    vergadering    niet    bijwoonde.    Wel vertegenwoordigd   waren   het   LBOM,   het   parket   Haarlem,   het   parket   Den   Haag   en   het   parket Rotterdam. Noordhoek tekende in het journaal aan dat de betrokkenen het er allen over eens waren dat al de genoemde onderzoeken raakvlakken met elkaar konden hebben. Of er nog andere onderzoeken door hen  werden  opgevoerd  is  niet  duidelijk:  Noordhoek  schrijft  van  niet,  Zwerwer  van  wel.  Hoe  dan  ook, volgens  Noordhoek  was  de  vergadering  in  een  positieve  sfeer  verlopen:  “Allen  zijn  zeer  positief  over het  afstemmingsinitiatief  (een  van  de  aanwezigen  noemde  het  zelfs  “een  historische  bijeenkomst”, rapp.).  Zij  zien  daar  de  toegevoegde  waarde  van  in  en  hebben  zich  bereid  verklaard  tot  het  aangaan van bilaterale contacten teneinde te komen tot afstemming van de onderzoeken en de uitwisseling van info. Door een aantal genodigden is toegezegd dat op korte termijn een delegatie vanuit het team 060 welkom is teneinde te komen tot een daadwerkelijke uitwisseling van informatie”.181 Zwerwer  van  zijn  kant  noteerde:   “Commitment   gevraagd   en   gekregen   van   de   collegae.   We kunnen  in  overleg  met  de  aanwezige  collegae  personen  binnen  het  openbaar  ministerie  interviewen. Indruk  van  de  bijeenkomst  is  zeer  positief”.  Hij  maakte  hierbij  wel  de  kanttekening  dat  hij  nog  met Holthuis zou bespreken hoe Amsterdam zou worden benaderd.182 Dit  laatste  was  in  zekere  zin  niet  meer  nodig  omdat  de  leiding  van  spoor  1  onmiddellijk  door Teeven werd uitgenodigd voor afstemmingsoverleg in Amsterdam. Op 4 december zaten daar – naast Teeven – rond de tafel: de politiële leiding van het kernteam Amsterdam enerzijds en Noordhoek, Van Gemert  en  Van  Slobbe,  het  hoofd  van  de  CID-sectie  van  het  LRT,  anderzijds.  Uit  het  memo  dat Noordhoek   omtrent   de   afloop   van   deze   vergadering   schreef   aan   Holthuis   blijkt   duidelijk   dat   het buitengewoon   moeilijk   was   om   afspraken   te   maken   over   onderlinge   samenwerking.   Het   parket Amsterdam  nam  volgens  dit  document  het  standpunt  in  dat  het  al  zoveel  wist  over  enkele  subjecten van  spoor  1  dat  het,  als  het  wat  aanvullende  informatie  van  andere  parketten  zou  krijgen,  op  korte termijn in staat zou zijn aanhoudingen te verrichten. “Amsterdam” zou slechts bereid zijn informatie ter beschikking   te   stellen   van   060   als   men   volledige   inzage   kreeg   in   en   eventueel   verstrekking   van informatie  binnen  het  voorlopig  register  060;  voor  het  probleem  dat  de  informatie  in  dit  register  was geclassificeerd   als   staatsgeheim   had   Teeven   wel   begrip   maar   dat   verstrekkingen   hieruit   slechts konden  gebeuren  op  grond  van  gerichte  vragen  werd  door  hem  “als  volstrekt  onvoldoende  ervaren aangezien zij volledige toegang wilden hebben tot het voorlopige register 060”. Van  de  kant  van  de  teamleiding  060  spoor  1  werd  vervolgens  het  voorstel  gedaan  om  –  in  ruil voor   de   verstrekking   “onder   embargo”   van   de   Amsterdamse   informatie   –   vanuit   het   kernteam Amsterdam  een  liaison  te  plaatsen  bij  het  060  onderzoek  die  zou  kunnen  worden  geautoriseerd  om volledig  kennis  te  nemen  van  de  informatie  in  het  betrokken  register  en  zo  zou  kunnen  bezien  welke informatie  voor  Amsterdam  van  belang  zou  kunnen  zijn;  vervolgens  zou  dan  onder  ogen  moeten worden   gezien   op   welke   wijze   deze   informatie   ter   beschikking   zou   kunnen   worden   gesteld   van Amsterdam.  Deze  optie  was  volgens  het  memo  voor  Amsterdam  “zonder  de  terugkoppeling  van  de Amsterdamse  liaison  tijdens  de  uitvoering  van  zijn  werkzaamheden”  naar  Teeven  en  de  leiding  van het  kernteam  echter  “onacceptabel”.  Zou  er  wel  rechtstreekse  terugkoppeling  kunnen  plaatsvinden, dan  was  de  plaatsing  van  een  liaison  “voor  een  aantal  aanwezigen  eventueel  bespreekbaar”.  Met  de aantekening   aan   het   adres   van   Amsterdam   dat   men   “niet   bijzonder   gecharmeerd”   was   van   haar opstelling    “dat    hun    informatie    alleen    ter    beschikking    zou    komen    mits    de    als    “staatsgeheim” geclassificeerde informatie volledig aan hen ter beschikking zou worden gesteld”. Afgesproken   werd   dat   beide   delegaties   zouden   nadenken   over   de   liaison-optie   en   dat   het probleem  zou  worden  voorgelegd  aan  de  respectieve  hoofdofficieren  die  dan  maar  samen  met  het                                                 181 Zie Dagrapport, mutatie d.d. 3 december 1996 (C6). 182 Journaal “Argus team”, mutatie d.d. 2 december 1996 (F7).