1.3. Werkwijze

Wij hebben ter beantwoording van de beide onderzoeksvragen de
volgende bronnen gebruikt. In de eerste plaats zijn interviews
gehouden met enkele vertegenwoordigers van de beroepsgroepen en
genformeerde buitenstaanders (bijlage 1). In de tweede plaats zijn
tal van schriftelijke bronnen geraadpleegd: de tuchtrechtspraak
(1990-1995), zaken die via de landelijke inventarisatie van de CRI
1995 werden opgespoord of die tijdens onze deelstudies naar voren
kwamen, het bestand van Finpol (1992-1995) en het gegevensbestand
van de LCID. Het bestand van Finpol bevat de meldingen van
financile instellingen die na de screening door het Meldpunt
ongebruikelijke transacties (MOT) als verdachte transacties
naar Finpol worden doorgeleid. Voor de invoering van de wet MOT in
februari 1994 berustten de meldingen op onderlinge afspraken tussen
banken en het ministerie van Justitie. Het LCID-bestand, dat
doormeldingen bevat van de regionale CID’s, is door ons bevraagd op
de trefwoorden advocaat en notaris. In de derde plaats zijn vele
gesprekken gevoerd met leden van de recherche, de RCID, de afdeling
Finpol en het OM. Deze gesprekken dienden zowel als zelfstandige
bron van informatie als om informatie uit de schriftelijke bronnen
te checken en aan te vullen. Voorts zijn wetenschappelijke
literatuur, brochures en jaarverslagen van de diverse
beroepsgroepen bestudeerd.

lees meer

5.5. Recapitulatie

In dit hoofdstuk is aandacht besteed aan de methoden van
afscherming die criminele groepen hanteren om zich gedupeerden en
controle- en opsporingsinstanties van het lijf te houden. Voor een
deel zijn de immuniseringsstrategien verweven met de aan de dag
gelegde modi operandi. Verschillende criminele groepen hebben
daarenboven met het oog op dreigende interventie van buitenaf
specifieke afweermechanismen ontwikkeld. Een aantal van de
bestudeerde dadergroepen bleek overigens nauwelijks te anticiperen
op een mogelijke ontrafeling van de fraudeconstructie.

lees meer

9.2. Begripsbepaling

In de literatuur wordt het begrip witwassen uiteenlopend
gedefinieerd, maar in de kern komen alle definities toch op
hetzelfde neer: witwassen is het omzetten van de verborgen, niet te
verantwoorden herkomst van inkomsten in een wel te verantwoorden
herkomst. De definities lopen uiteen in de wijze waarop niet te
verantwoorden herkomst (wel/niet synoniem met illegaal?) en
vermogen (geld of ook onroerend goed?) worden geoperationaliseerd.
Ook in het bereik van de definitie treden verschillen op; in
sommige definities wordt witwassen expliciet in verband gebracht
met de georganiseerde misdaad; daarnaast wordt door sommigen het
gebruik van financile instellingen als een kenmerkend onderdeel van
de witwastransactie gezien (vgl. Mul, 1995, pp. 83-88).

lees meer

2. ONTWIKKELINGEN OP HET GEBIED VAN DE FRAUDE

2.1. Het begrip fraude in historisch perspectief

Fraude is een verschijnsel waaraan in de afgelopen decennia
velerlei connotaties verbonden zijn geweest. Brants en Brants
(1991) hebben de ontwikkeling van het fraudebegrip nauwgezet in
kaart gebracht. De auteurs omschrijven het stereotype fraudeur van
de jaren zestig als het slimme doch misdadige individu, dat zonder
enige scrupules te werk ging. Een decennium later werd het begrip
vooral in verband gebracht met steun- en belastingfraude, waarbij
de in die jaren welig tierende koppelbazerij de meeste justitile
aandacht kreeg. Het geruchtmakende rapport over de omvang van
belastingfraude van Van Bijsterveld (1980) zorgde vervolgens
opnieuw voor een aanzienlijke verschuiving in de beeldvorming. Dit
rapport maakte duidelijk dat niet alleen uitkeringstrekkers en
koppelbazen sjoemelden en knoeiden, maar dat ook de gewone burgers
en bedrijven zich regelmatig op hun belastingformulier verschreven.
Langzaam maar zeker deed het beeld opgeld dat fraude een
wijdverbreid maatschappelijk verschijnsel, was dat zich overal,
zelfs bij gerespecteerde bedrijven en overheden, manifesteerde. Het
begrip breidde zich uit naar machtsmisbruik, vertrouwensschennis en
naar het oneigenlijke gebruik van wetten in het grijze circuit.
Hele beroepsgroepen en bedrijfstakken raakten in opspraak. Ook kwam
een tot op dat moment nauwelijks belicht fenomeen in de
schijnwerpers te staan, te weten milieucriminaliteit.

lees meer

4.3. De textielnijverheid

Van de textielbranche kan men zeggen dat zij historisch verdacht
is wanneer het gaat om georganiseerde misdaad. De sweat
shops van New York vormden aan het begin van deze eeuw immers
het toneel van de Joodse onderwereld. De georganiseerde misdaad
controleerde de textielnijverheid door de vakbonden van haar
werknemers over te nemen na ernstige arbeidsconflicten (Block en
Chambliss, 1981). In Nederland heeft die associatie echter nooit
bestaan. Uitbuiting van arbeiders, jazeker! Maar georganiseerde
misdaad? In Nederland is de arbeidersbeweging daarvan volkomen vrij
geweest. Het zou ook raar zijn om thans zo’n relatie te leggen,
want de Nederlandse textielnijverheid is in de afgelopen dertig
jaar spectaculair ingekrompen. Werkten in 1963 nog 77.000 mensen in
de confectie-industrie, in 1985 waren er nog maar 12.000
arbeidsplaatsen over. Vooral in de periode tussen 1972 en 1982 ging
het hard achteruit. De produktie liep toen jaarlijks met ruim 7,5%
terug (Bloeme en Van Geuns, 1987). Amsterdam, zich nog steeds
noemend: confectiestad van Nederland, vormt geen uitzondering. In
1963 werkten er nog 12.000 mensen in de textiel, in 1985 waren dat
er minder dan 2.000.

lees meer

6.6. Tot besluit

Het vorenstaande laat er, dunkt ons, geen misverstand over
bestaan dat bepaalde criminele groepen in Amsterdam tegenwoordig
bereid en in staat zijn om zich op verschillende manieren
krachtdadig teweer te stellen tegen (strafrechtelijk)
overheidsoptreden met betrekking tot de door hen gepleegde
criminaliteit. Zowel het feit dat hiertoe verschillende strategien
worden gebruikt als het feit dat deze strategien op betrekkelijk
ruime schaal en met een redelijk grote intensiteit worden
gehanteerd, geeft inderdaad aan dat de bestrijding van de
georganiseerde criminaliteit in Amsterdam, althans in dit opzicht,
een nieuwe fase is ingegaan. Waar contra-observatie, intimidatie,
corruptie en manipulatie van de media in vroeger tijden incidenteel
ook wel voorkwamen, wordt hun toepassing nu meer en meer tot
systeem verheven. De meer strategische en indringende aanpak van de
georganiseerde criminaliteit is hier zeker niet vreemd aan. De
opbouw van systematische contra-actie was te verwachten.

lees meer

6.3. De afwezigheid van georganiseerde criminele
activiteiten

De situatie inzake de aard, ernst en omvang van de
georganiseerde criminaliteit kan ook worden beschreven in termen
van wat niet voorkomt. ^Noot Zoals gezegd, komen
vormen van racketeering in legale branches vermoedelijk niet voor.
Ook de aan georganiseerde misdaad geparenteerde vormen van geweld
komen slechts op beperkte schaal voor. Van het voorkomen van andere
activiteiten die kenmerkend zijn voor de georganiseerde misdaad in
andere landen, zoals loan-sharking, illegale loterijen en
gokgelegenheden op
grote schaal, is ons weinig ter ore gekomen.
Het is van belang te onderstrepen dat sommige allochtone groepen,
die vaak met georganiseerde misdaad in verband worden gebracht, of
allochtone groepen uit de buurlanden nauwelijks in de drie steden
opereren. Een van de opmerkelijke bevindingen is dat er geen Duitse
criminele groepen actief zijn. Je zou op zijn minst in
grensgebieden toch wel enige grensoverschrijdende activiteiten van
criminele groepen mogen verwachten. Er zijn echter geen
aanwijzingen dat Duitse misdadigers georganiseerd in groepen in de
steden werkzaam zijn. De reden zou kunnen zijn dat het Duitse
achterland van Enschede, Arnhem en Nijmegen relatief dun bevolkt is
en dat Duitse criminele groepen voornamelijk hun aandacht richten
op het dichtbevolkte Ruhrgebied. Het Bundeskriminalambt wijst in
haar rapportage op de concentratie van de georganiseerde misdaad in
het gebied met de steden Dsseldorf, Dortmund, Keulen waar de meeste
kansen liggen om op illegale wijze geld te verdienen (BKA, 1990).
Politiemensen met een lange staat van dienst kunnen zich nog wel
herinneren dat er in de jaren zestig schuchtere pogingen zijn
ondernomen door Duitsers om in de steden te penetreren. Na enige
schermutselingen schijnen zij zich snel weer op hun eigen
grondgebied te hebben teruggetrokken. Het is vermoedelijk eerder zo
dat Duitsland meer te maken heeft met Nederlandse criminele groepen
dan andersom. Ook van de aanwezigheid van Belgische,
Scandinavische, Engelse of Franse criminele groepen zijn nauwelijks
sporen aangetroffen. Er zijn wel drugtransporten naar die landen
die door de Enschedese, Nijmeegse en Arnhemse groepen worden
georganiseerd, maar deze handel heeft niet geleid tot het overkomen
van criminele groepen uit die landen naar hier. Ook de Italiaanse
mafia is niet aanwezig in deze steden. De expansie van de
Italiaanse mafia in Europa heeft de Italianen vrijwel direct naar
Amsterdam geleid zonder eerst in de grenssteden pogingen te
ondernemen om de markt te verkennen. Opmerkelijk is wel dat de
koppelbazen uit Nijmegen nooit te maken hebben met hun Italiaanse
collega’s in de Duitse bouwnijverheid. Hoewel de Italiaanse mafia
koppelbazerij in Belgi en Frankrijk verricht, blijven deze
activiteiten in Nederland en Duitsland buiten haar werkterrein. Van
andere, ons bekende Europese criminele groepen is wel de
aanwezigheid door ons gesignaleerd. Ex-Joegoslaven houden zich
bezig met autodiefstallen (Enschede), met ripdeals (Enschede en
Nijmegen) en proberen Oosteuropese vrouwen te plaatsen binnen de
lokale prostitutie van de steden. In Enschede hebben
ex-Joegoslaven, in het bijzonder Serven en Kroaten een aantal jaren
geleden geprobeerd de lokale exploitant te intimideren in een
poging om de clubs over te nemen. Dat is toen niet gelukt, maar na
de dood van de grootste exploitant vreest de politie dat
Joegoslaven nogmaals pogingen zullen ondernemen. Hun gewelddadige
imago bezorgt menigeen in de plaatselijke onderwereld en de politie
grote zorgen.

lees meer

2.2 De staf

De samenstelling van de staf was n van de eerste taken waarmee de
commissie na haar constitutie aan de slag ging. De enqutecommissie
was op grond van de kamerstukken 23.945, nrs. 1-11, met
verschillende taken belast. De 77 vragen die de Werkgroep
vooronderzoek opsporingsmethoden in haar rapport had geformuleerd,
namen daarbij een centrale plaats in. De beantwoording van deze
vragen noopte tot het opzetten van een projectorganisatie, waarin
verschillende vormen van kennis en vaardigheid werden samengebald.
De samenstelling van de staf diende een weerspiegeling daarvan te
zijn. Om de vertrouwelijkheid van het onderzoek zoveel mogelijk te
waarborgen, heeft de commissie ervoor gekozen zo weinig mogelijk
onderzoek uit te besteden. Slechts het in kaart brengen van de
ernst, aard en omvang van de zware, georganiseerde criminaliteit
heeft de commissie uitbesteed.

lees meer

6.4 Geheime delen commissie-Wierenga

Tijdens de openbare verhoren kwamen zoveel nieuwe feiten over de
door het voormalig interregionaal rechercheteam
Noord-Holland/Utrecht gehanteerde methode, de gecontroleerde
doorlevering van drugs (de Deltamethode), aan het licht, dat de
commissie tot de overtuiging kwam dat zij over de geheime gedeelten
van het rapport van de commissie-Wierenga diende te beschikken om
tot een verantwoorde eindrapportage te kunnen komen. Op basis van
artikel 3 van de Wet op de Parlementaire Enqute en van de afspraken
met de ministers van Justitie en Binnenlandse Zaken over de
behandeling van gevoelige informatie ^Noot , verzocht de
commissie op 2 oktober 1995 beide bewindspersonen om toezending van
het complete geheime deel van de rapportage van de
commissie-Wierenga. Het geheime deel van die rapportage bestaat uit
de aanbiedingsbrief van 24 maart 1994, delen van de
processen-verbaal van de verklaringen van 27 personen, afgelegd ten
overstaan van de commissie-Wierenga, en twee processen-verbaal van
bevindingen. Op 6 oktober 1995 vernam de commissie van beide
ministers dat kennisneming van de stukken alleen kon geschieden na
ondertekening van een geheimhoudingsverklaring door de commissie.
De commissie kon daar niet op ingaan, aangezien dat zou betekenen
dat die gedeelten niet bij haar openbare rapportage betrokken
zouden kunnen worden. Het intensieve overleg dat hierop volgde,
leidde op 20 oktober tot de toezending van een gedeelte van het
geheime deel van bedoelde rapportage, te weten de aanbiedingsbrief
en een proces-verbaal van bevindingen van 23 februari 1994 van
commissaris van politie H. Jansen. Op diezelfde dag verzocht de
commissie de ministers de ontbrekende gedeelten van het geheime
deel, dan wel een afschrift daarvan, aan haar ter hand te
stellen.

lees meer

Bijlage II – Verhoren 1-32

1. prof. dr. C. Fijnaut
2. prof. dr. F. Bovenkerk
3. de heer J. Wilzing
4. mr. R.A. Gonsalves
5. de heer P.D. IJzerman
6. prof. dr. H. van de Bunt
7. prof. dr. G.J.N. Bruinsma
8. prof. mr. G.J.M. Corstens
9. mr. H.P. Wooldrik en mr. G.P. van de
Beek
10. prof. dr. J. Naey
11. mr. R.A.F. Gerding
12. de heer B.J.A.M. Welten
13. de heer W.C. van Amerongen
14. de heer H.A. Jansen
15. mr. J.J.Th.M. Pieters
16. de heer A. Kloosterman
17. de heer A.A.M. Hellemons
18. de heer A. Broere
19. de heer P.C. van Duijne
20. de heren B.N. Barendregt en H.C.J.M.
Theeuwes
21. de heer A.M. Mosterd
22. de heren J.C. van Looijen en D. van
Teijlingen
23. mr. F.C.V. de Groot
24. mr. J. Koers
25. mr. L.A.J.M. de Wit
26. de heer R. Karstens
27. de heer W.M. van Gemert
28. prof. dr. F. Bovenkerk
29. de heer W.J.A. Paulissen
30. de heer W.H. Woelders
31. mr. O.R. Dros
32. mevrouw mr. I.E.W. Gonzales

lees meer

11.5 Inventarisatie van opsporingsmethoden in de Verenigde
Staten van Amerika

11.5.1 De georganiseerde misdaad in de Verenigde
Staten

Het Amerikaanse ministerie van Justitie (US Department of
Justice) definieert de georganiseerde misdaad als een langdurig
gestructureerd en gedisciplineerd samenwerkingsverband van
individun of groepen die financieel winstbejag beogen en dit geheel
of gedeeltelijk bereiken met behulp van illegale middelen en
hun
activiteiten beschermen door middel van corruptie en omkoping.
Het ministerie gaat daarbij uit van de veel voorkomende, maar niet
noodzakelijke kenmerken: samenzwering, gebruik van geweld en
bedreiging daarmee, systematische of hoog gedisciplineerde
uitvoering van activiteiten, een hirarchische structuur van de
organisatie waardoor de leiders vaak zelf niet feitelijk de
strafbare handelingen verrichten, invloed in de handel, de politiek
en de overheid met behulp van corruptie en omkoping, alsmede
winstbejag door middel van illegale activiteiten zoals de
drughandel, gokautomaten, kredietverlening met verhoogde rente en
het witwassen van geld en investering of deelname in legale
bedrijven. ^Noot

lees meer

Omgekatte auto’s

Rechtbank ‘s-Hertogenbosch 12 juni 1992, park.nr. 037.044/92 en
Hof ‘s-Hertogenbosch 19 december 1992, park. nr 20.001178.92
(Artt. 311 lid 1 aanhef onder 4 j 310, 219 aanhef onder 1 j 45
Sr en 150 j 148 lid 3 Sv) Op 20 december 1992 deelde de
politie, de officier van justitie telefonisch mede, dat uit CID
informatie was gebleken, dat in een bepaalde schuur gestolen auto’s
waren ondergebracht om omgekat te worden (dat is het voorzien van
een ander chassisnummer en dergelijke om weer verkocht te kunnen
worden). De officier besloot op grond van de bepaling van de schouw
(art. 150 Sv juncto 148 lid 3 Sv) in die schuur te gaan kijken,
teneinde de juistheid van die informatie vast te stellen. De
rechthebbende op die schuur werd hiervan niet op de hoogte
gesteld.

lees meer

Overzicht jurisprudentie opsporingsmethoden

1961
HR 24 oktober 1961, NJ 1962, 36
1979
HR 4 december 1979, NJ 1980, 356
1980
HR 5 februari 1980, NJ 1980, 319
1981
HR 8 december 1981, NJ 1982, 533
1982
Rb Rotterdam 19 oktober 1982, NJ 1983, 207 en Ars Aequi (1984), p.
631-642 1983
HR 14 juni 1983, NJ 1983, 784
HR 28 juni 1983, NJ 1983, 798
1984
EHRM 2 augustus 1984, NJ 1988, 534
HR 3 januari 1984, NJ 1984, 440
HR 10 januari 1984, NJ 1984, 421
HR 17 januari 1984, NJ 1984, 405 en Ars Aequi (1984), p.
631-642
HR 20 maart 1984, NJ 1984, 549
HR 8 mei 1984, NJ 1984, 741
HR 11 september 1984, (nr. 4397) (ongepubliceerd)
HR 25 september 1984, NJ 1985, 426
HR 25 september 1984, NJ 1985, 427
Rb ‘s-Gravenhage 29 juni 1984, NJ 1985, 815
Rb Rotterdam 28 maart 1984, NJ 1984, 508
1985
Hof ‘s-Hertogenbosch 3 april 1985, (nr. 201.472/4)
ongepubliceerd
HR 5 februari 1985, NJ 1985, 473
HR 28 mei 1985, NJ 1985, 822
HR 25 juni 1985, NJ 1986, 109
HR 22 oktober 1985, NJ 1986, 346
HR 10 december 1985, NJ 1986, 462
Rb Amsterdam 16 december 1985, NJ 1986, 302
Rb Roermond 12 september 1985, KG 1985, 299, NJ 1987, 299
1986
Hof ‘s-Hertogenbosch 13 maart 1986, NJ 1986, 711
Hof ‘s-Hertogenbosch 2 juli 1986, NJ 1987, 451
HR 28 januari 1986, Fiscaal Weekblad 1988, 34
HR 4 maart 1986, NJ 1986, 612
HR 6 mei 1986, NJ 1987, 26
HR 27 mei 1986, NJ 1987, 298
HR 14 oktober 1986, NJ 1988, 511
1987
EHRM 26 maart 1987, Publications of the European Court of Human
Rights, Series A, Vol. 116 en NJCM-Bulletin 13 (1988) 2: p.
148-166
HR 3 februari 1987, NJ 1987, 918
HR 17 maart 1987, NJ 1988, 155
HR 14 april 1987, NJ 1988, 515
HR 8 december 1987, NJ 1988, 690
1988
Hof ‘s-Gravenhage 8 april 1988, NJ 1988, 978
HR 16 februari 1988, NJ 1988, 793
HR 16 februari 1988, NJ 1988, 822
HR 12 april 1988, NJ 1988, 1040
HR 3 mei 1988, NJB 1988, 240
Rb Rotterdam 4 mei 1988, NJ 1988, 804
1989
EHRM 30 maart 1989, NJ 1991, 522
EHRM 7 juli 1989, NJ 1991, 659
EHRM 20 november 1989, NJ 1990, 245
HR 17 januari 1989, NJ 1989, 575
HR 7 februari 1989, NJ 1989, 577
HR 24 oktober 1989, NJ 1990, 239
HR 14 november 1989, NJ 1990, 480
Rb Amsterdam 6 februari 1989, NJ 1989, 849
1990
EHRM 24 april 1990, NJ 1991, 523
EHRM 27 september 1990, NJ 1993, 707
Hof ‘s-Hertogenbosch 26 juli 1990, NJ 1990, 787
HR 16 januari 1990, NJ 1990, 454
HR 5 juni 1990, NJ 1990, 770
HR 2 juli 1990, NJ 1990, 751
HR 2 oktober 1990, NJ 1991, 130
HR 9 oktober 1990, NJ 1991, 98
HR 6 november 1990, (nr. 87.586) gedeeltelijk in NJCM-Bulletin
(1991) p. 879 HR 13 november 1990, NJ 1991, 278
HR 4 december 1990, NJ 1991, 327
Rb Roermond 16 augustus 1990, NJ 1991, 390
1991
EHRM 19 februari 1991, NJ 1993, 708
Hof ‘s-Gravenhage 28 februari 1991, NJ 1993, 148
Hof ‘s-Hertogenbosch 18 maart 1991, NJ 1991, 426
HR 5 februari 1991, NJ 1991, 403
HR 19 februari 1991, NJ 1992, 50
HR 25 juni 1991, NJ 1991, 807
HR 8 oktober 1991, NJ 1992, 139
HR 8 november 1991, NJ 1992, 277
Rb Rotterdam 30 januari 1991, NJ 1991, 391
Rb Maastricht 14 november 1991, (nr. 03/011.600/90)
(ongepubliceerd)
1992
EHRM 15 juni 1992, NJ 1993, 711
EHRM 16 december 1992, Publications of the European Court of Human
Rights, Series A, Vol. 247 EHRM 16 december 1992, NJ 1993, 400
Hof ‘s-Gravenhage 28 september 1992, NJ 1993, 65
Hof ‘s-Gravenhage 17 november 1992 (ongepubliceerd)
HR 14 januari 1992, NJ 1992, 360
HR 7 februari 1992, NJ 1993, 78
HR 18 februari 1992, NJ 1992, 546
HR 10 maart 1992, NJ 1992, 792
HR 28 april 1992, NJ 1992, 611
HR 12 mei 1992, NJ 1992, 631
HR 9 juni 1992, NJ 1992, 773
HR 8 juli 1992, NJ 1993, 30
HR 14 september 1992, NJ 1993, 56
HR 13 oktober 1992, NJ 1993, 143
HR 20 oktober 1992, NJ 1993, 156
HR 24 november 1992, NJ 1993, 307
Rb Arnhem 10 september 1992, NJ 1993, 278
Rb ‘s-Hertogenbosch 23 juli 1992, (nr. 01/038.405/91)
(ongepubliceerd)
Rb Middelburg 6 november 1992, (nr. 12-005.005-92)
(ongepubliceerd)
1993
EHRM 23 november 1993, Publications of the European Court of Human
Rights, Series A, Vol. 277B en NJB-katern 1995, p. 491, nr. 41 Hof
Amsterdam 4 februari 1993, NJ 1994, 113 Hof Amsterdam 22 december
1993, (nr. 23-001.797-92) ongepubliceerd

lees meer

3.5 Casus

3.5.1 De zaak Charles Z. Een casus ter illustratie van de
rechterlijke beoordeling van observatie

Feiten en omstandigheden

lees meer

5.6. Casus

5.6.1. RAMOLA (Rabo Money Laundering)

Een casus ter illustratie van pseudo-koop uitgevoerd
door burgerinfiltranten.

lees meer